سیمای حوزه

سرچشمه دانش

حضرت معصومه (س)، در خانداني که سرچشمه علم و تقوا و فضايل اخلاقي بود، پرورش يافت. پس از آن که پدربزرگ وارش، شهيد شد، فرزند آن امام، حضرت رضا (ع)، عهده دار تعليم و تربيت خواهران و برادران خود شد و تأمين مخارج آنان را نيز بر عهده گرفت. در اثر توجهات زياد آن حضرت، هر يک از فرزندان امام کاظم (ع)، به مقامي والا دست يافتند و زبان زد همگان شدند.
«ابن صباغ ملکي» در ابن باره مي گويد:
«هر يک از فرزندان ابن الحسن موسي، معروف به کاظم، فضيلتي مشهور دارد. » بدون ترديد، در ميان فرزندان امام کاظم (ع)، بعد از حضرت رضا (ع)، حضرت معصومه (س)، از نظر علمي و اخلاقي، والا مقام ترين آنان است. از اسامي، لقب ها، تعريف ها و توصيفاتي که ائمه اطهار (ع) از ايشان گفته اند، اين حقيقت، آشکار و روشن مي شود که ايشان نيز چون حضرت زينب (س)، «عالمه غير معلمه» بوده است.

مظهر فضايل

حضرت فاطمه معصومه (س)، مظهر فضايل و مقامات است. روايات معصومان (ع)، فضيلت ها و مقامات بلندي را به آن حضرت، نسبت مي دهد. امام صادق (ع) در اين باره مي فرمايند: «آگاه باشيد که براي خدا، حرمي است و آن مکه است و براي پيامبر خدا، حرمي است و آن مدينه است و براي اميرمؤمنان، حرمي است و آن کوفه است. بدانيد که حرم من و فرزندانم بعد از من، قم است. آگاه باشيد که قم، کوفه کوچه ماست.
بدانيد بهشت، هشت دروازه دارد که سه تاي آن ها به سوي قم است. بانويي از فرزندان من به نام فاطمه، دختر موسي، در آن جا رحلت مي کند که با شفاعت او، همه شيعيان ما وارد بهشت مي شوند. »

مقام علمي حضرت معصومه (س)

حضرت معصومه (س)، از جمله بانوان گران قدر و والا مقام جهان تشيع است و مقام علمي بالايي دارد. نقل شده که روزي، جمعي از شيعيان، به قصد ديدار حضرت موسي بن جعفر (ع) و پرسيدن پرسش هايي از ايشان، به مدينه منوره مشرف شدند. چون امام کاظم (ع) در مسافرت بود، پرسش هاي خود را به حضرت معصومه (س) که در آن هنگام، کودکي خردسال بود، دادند. فرداي آن روز، براي بار ديگر، به منزل امام رفتند. ولي هنوز ايشان از سفر برنگشته بود. پس به ناچار، پرسش هاي خود را باز خواستند تا در مسافرت بعدي به خدمت امام برسند، غافل از اين که حضرت معصومه (س)، جواب پرسش ها را نوشته بود. وقتي پاسخ ها را ديدند، بسيار خوشحال شدند و پس از سپاس گزاري فراوان، شهر مدينه را ترک کردند. از قضاي روزگار، در بين راه، با امام موسي بن جعفر (ع) مواجه شده، ماجراي خويش را باز گفتند. وقتي امام، پاسخ پرسش ها را مطالعه کردند. سه بار فرمودند: «پدرش به فدايش. »

فضيلت زيارت

دعا و زيارت، پر و بال گشودن از گوشه تنهايي و تا اوج، با خدا بودن است. دعا و زيارت، جامي است زلال از معنويت ناب، در کام عطش ناک زندگي و زيارت حرم حضرت معصومه (س)، بارقه اميدي در فضاي غبارآلود زمانه، فرياد روح مهجور در هنگامه غفلت و بي خبري و نسيمي فرح ناک و برخاسته از باغ هاي بهشت است. زيارت مرقد حضرت فاطمه معصومه (س) ، انسان را از غرق شدن در گرداب نوميدي باز مي دارد و به تلاش بيشتر، دعوت مي کند. زيارت مزار با صفاي کريمه اهل بيت (س) سبب مي شود که زاير حرم، خود را نيازمند پروردگار ببيند، در برابر او خضوع کند، از مرکب غرور و تکبر که سرچشمه تمام بدبختي ها و سيه روزي هاست، فرود آيد و حضرت معصومه (س) را واسطه درگاه پروردگار عالميان قرار دهد. بر همين اساس است که براي زيارت آن حضرت، پاداش بسيار بزرگي وعده داده شده و آن، ورود به بهشت است. در اين باره امام جواد (ع) فرمود: «هرکس، عمه ام را در قم زيارت کند، بهشت از آن اوست. »

برگزيدن شهر قم

پس از آن که حضرت معصومه (ع) به شهر ساوه رسيد، بيمار شد. چون توان رفتن به خراسان را در خود نديد، تصميم گرفت به قم برود. يکي از نويسندگان، درباره اين که چرا حضرت معصومه (س) شهر قم را برگزيد، مي نويسد: «بي ترديد، مي توان گفت که آن بانوي بزرگ، روي ملهم و آينده نگر داشت و با توجه به آينده قم و محوريتي که بعدها براي اين سرزمين مي ديد، بدين ديار روي آورد. »

زيارت حضرت معصومه (س) از منظر روايات

درباره فضيلت زيارت حضرت معصومه (س)، رواياتي فراواني از پيشوايان معصوم رسيده است. از جمله، هنگامي که يکي از محدثان بر جسته قم، به نام «سعد بن سعد» ، به محضر مقدس امام رضا (ع) شرف ياب مي شود، امام هشتم، خطاب به ايشان مي فرمايد: «اي سعد! از ما در نزد شما قبري است. » سعد مي گويد: فدايت شوم! آيا قبر فاطمه، دختر موسي بن جعفر (س) را مي فرماييد؟ مي فرمايد: «آري، هرکس، او را زيارت کند، در حالي که به حق او آگاه باشد، بهشت از آن اوست. »
پيشواي جهان تشيع، امام جعفرصادق (ع) نيز در اين باره مي فرمايد: «هرکس، او را زيارت کند، بهشت بر او واجب مي شود. » در حديث ديگري آمده است: «زيارت او، هم سنگ بهشت است. »

زيارت ماثور درباره حضرت معصومه (ع)

يکي از ويژگي هاي حضرت معصومه (س)، زيارت نامه اي است که از معصومان (ع) به ما رسيده و پس از حضرت فاطمه زهرا (س)، او تنها بانوي بزرگ واري است که زيارت ماثور دارد. بانوان برجسته اي مانند «آمنه بنت وهب»، «فاطمه بنت اسد»، «خديجه بنت خويلد»، «فاطمه ام البنين»، «زينب کبري»، «حکيمه خاتون» و «نرجس خاتون» که هيچ شک و ترديدي، درباره مقام بلند و جايگاه رفيع آن ها نيست، هيچ کدام زيارت ماثور از معصومان (ع) ندارند و اين، نشان دهنده مقام والاي اين بانوي گران قدر اسلام است.

امام رضا (ع) و لقب «معصومه»

حضرت فاطمه معصومه (س) ، بانويي بهشتي، غرق در عبادت و نيايش، پيراسته از زشتي ها و شبنم معطر آفرينش است. شايد يکي از دلايل انتخاب نام «معصومه» براي اين بانو، آن باشد که عصمت مادرش، حضرت زهرا (س)، در او تجلي يافت. براساس پاره اي از روايات، اين لقب را امام رضا (ع)، براي اين بانوي والا مقام برگزيدند؛ چنان که فقيه بلند انديش و سپيد سيرت شيعه، «علامه مجلسي»، در اين باره مي گويد: امام رضا (ع) در جايي فرمود: «هرکس معصومه را در قم زيارت کند، مانند کسي است که مرا زيارت کرده است. »

کريمه اهل بيت

از حضرت معصومه (س) در ميان دانش مندان و فقيهان گران قدر شيعه، با لقب «کريمه اهل بيت» ياد مي شود. از ميان بانوان اهل بيت، اين نام زيبا، تنها به آن حضرت اختصاص دارد. براساس روياي صادق و صحيح نسب شناس گران قدر، مرحوم «آيت الله مرعشي نجفي»، اين لقب از طرف امام صادق (ع) براي حضرت معصومه (س) انتخاب شده است. در اين رويا، امام صادق (ع) به آيت الله نجفي که با دعا و راز و نياز، تلاش پي گيري براي يافتن قبر مطهر حضرت زهرا (س) آغاز کرده، خطاب فرمود: «بر تو باد به کريمه اهل بيت. »

القاب حضرت معصومه (س)

سه زيارت نامه براي حضرت معصومه (س) ذکر شده که يکي از آن ها مشهور و دوتاي ديگر، غير مشهور است. اسامي و لقب هايي که براي حضرت معصومه (س) در دو زيارت نامه غير مشهور ذکر شده، اين هاست: طاهره (پاکيزه)، حميده (ستوده)، بره ( نيکوکار)، رشيده (حديافته)، تقيه (پرهيزگار)، رضيه (خشنود از خدا)، مرضيه (مورد رضايت خدا)، سيده صديقه (بانوي بسيار راست گو)، سيده رضيه مرضيه (بانوي خشنود خدا و مورد رضاي او)، سيده ي نساء العالمين (سرور زنان عالم). همچنين محدثه و عابده، از صفات و القاب حضرت معصومه (س) است.

شفاعت حضرت معصومه (س)

بالاترين جايگاه شفاعت، از آن رسول گرامي اسلام است که در قرآن کريم، از آن به «مقام محمود» ياد شده است. هم چنين، دو تن از بانوان خاندان رسول مکرم اسلام، شفاعت گسترده اي دارند که بسيار وسيع و جهان شمول است و مي تواند شامل همه اهالي محشر باشد. اين دو بانوي عالي قدر، صديقه اطهر، حضرت فاطمه زهرا (س) و شفيعه روز جزا، حضرت فاطمه معصومه (س) هستند. در مورد شفاعت گسترده حضرت زهرا (س)، همين بس که شفاعت، مهريه آن حضرت است و به هنگام ازدواج، پيک وحي، طاقه ابريشمي از سوي پروردگار آورد که بر آن، جمله «خداوند مهريه فاطمه زهرا را شفاعت گنه کاران از امت محمد (ص) قرار داد» نوشته شده بود. اين حديث را اهل سنت نيز نقل کرده اند. پس از فاطمه زهرا (س) از جهت گستردگي شفاعت، هيچ بانويي به شفيعه محشر، حضرت معصومه (س) نمي رسد. امام جعفر صادق (ع) فرمودند:
«با شفاعت او، همه شيعيان ما وارد بهشت مي شوند. »

راز قداست قم

در احاديث زيادي، به قداست قم اشاره شده است. امام صادق(ع)، قم را حرم اهل بيت (ع) و خاک آن را پاک و پاکيزه دانستند. هم چنين ايشان، در حديث مشهوري درباره قداست قم، به گروهي از اهالي ري فرمودند: «بانويي از فرزندان من، به نام فاطمه دختر موسي، در آن جا رحلت مي کند که با شفاعت او، همه شيعيان ما وارد بهشت مي شوند. »
اين حديث را امام صادق (ع) هنگامي فرمودند که حضرت موسي بن جعفر (ع)، هنوز ديده به جهان نگشوده بود. اين حديث والا، از رمز شرافت و قداست قم، پرده بر مي دارد و روشن مي شود که فضيلت و شرافت اين شهر که در روايات آمده، از ريحانه پيامبر، کريمه اهل بيت (س)، مهين بانوي اسلام، حضرت معصومه (س) است که در اين سرزمين، ديده از جهان فرو بست.

محبت و مباهات حضرت معصومه (س) به امام هشتم

مدت 25 سال، حضرت رضا (ع)، تنها فرزند «نجمه خاتون» بود. پس از ربع قرن انتظار، سرانجام ستاره اي تابان، از دامان نجمه درخشيد که هم سنگ امام هشتم (ع) بود. حضرت معصومه (س) و برادرش، امام رضا (ع)، عواطف سرشار و محبت شگفت انگيزي به هم داشتند. هنگامي که نصراني مي پرسد:
شما که هستيد؟ مي فرمايد: «من، معصومه، خواهر امام رضا (ع) هستم. » اين تعبير، از محبت سرشار آن حضرت به برادر بزرگ وارش امام رضا (ع) و نيز از مباهات ايشان به اين خواهر - برادري سرچشمه مي گيرد.

سرآمد بانوان

بنابر مستندات رجالي، فرزندان دختر امام کاظم (ع) دست کم 18 تن بوده اند و فاطمه، در بين اين همه بانوي گران قدر، سرآمد بود. حاج شيخ عباس قمي، آن گاه که از دختران موسي بن جعفر (ع) سخن مي گويد، درباره فاطمه معصومه (س) مي نويسد: «برحسب آن چه به ما رسيده، افضل آن ها، سيده جليله معظمه، فاطمه بنت امام موسي (ع)، معروف به معصومه است. »

فضيلت بي نظير

«شيخ محمدتقي تستري»، در «قاموس الرجال»، حضرت معصومه (س) را بانوي اسوه معرفي کرد و فضيلت وي را در ميان دختران و پسران حضرت موسي بن جعفر (ع)، بعد از امام رضا (ع)، بي نظير دانسته است. ايشان چنين مي نويسد:
«در ميان فرزندان امام کاظم (ع)، بعد از امام رضا (ع)، کسي هم شأن حضرت معصومه (س) نيست. »
بي گمان، اين اظهار نظرها و نگرش ها درباره شخصيت فاطمه دختر موسي بن جعفر (ع)، بر برداشت هايي استوار است که از متن روايات وارده از ائمه اطهار (ع) به دست آمده است. اين روايت ها، مقام هايي را براي فاطمه معصومه (س) بر شمرده اند که نظير آن، براي ديگر برادران و خواهران وي نيامده. نام فاطمه معصومه (س)، در شمار زنان برتر جهان قرار دارد.

بوي وصال

بي شک، اهل بيت پيامبر (ص)، چهره هاي پرفروغي به جهانيان عرضه کرده اند که نام شان، مانند ستارگان درخشان، در آسمان فضايل مي درخشد. درخشان ترين ستاره در ميان بانوان بيت امام هفتم، فاطمه، فرزند پاکيزه موسي بن جعفر (ع) است؛ بانويي که سال هاست تشنگان معرفت، از حريم اش، زلال ايمان مي نوشند و عارفان، با گذر بر زندگي فرزانه وارش و درک لحظه هاي آسماني شدن اش، درهاي عروج را به روي خود مي گشايند و بوي وصال را در گستره زمين، منتشر مي کنند.
به جان پاک تو اي دختر امام، سلام به هر زمان و مکان و به هر مقام، سلام تويي که شاه خراسان بود برادر تو بر آن مقام رفيع و بر اين مقام، سلام به هر عدد که تکلم شود به ليل و نهار هزاربار فزون تر زهر کلام، سلام صبح تا شب و از شام تا طليعه صبح بر آستانه قدس ات علي الدوام، سلام در آسمان ولايت، مه تمامي تو ز پاي تا به سرت، اي مه تمام، سلام به پيش گاه تو اي خواهر شه کونين ز فرد فرد خليق، به صبح و شام، سلام منم که هر سر مويم به هر زمان گويد
منبع: مجله ي خيمه

صفحات: 1· 2