سیمای حوزه

اهداف قیام امام حسین (ع) از منظر علمای شیعه

در طول تاریخ علمای امامیه و عالم تشیّع اهداف و علت‌های مختلفی برای شروع نهضت امام و سفر حضرت از مدینه به مکه و از مکه به عراق و کربلا و نهایتاً واقعه‌ی عاشورا نگاشته و قلم زده‌اند که برخی از این دیدگاه‌ها متأسفانه با شئون امامت و ولایت کلیه الهیه‌ی امام حسین سازگار نیست. این نظرات در میان نویسنگان معاصر به چشم خورده می‌شود که در ردّ آن بسیاری از علماء و اندیشمندان من جمله متفکر شهید استاد مطهری مطالبی دارند، این مقال بر آن است که نظرات صحیح و ارزنده‌ی علمای راستین و به حق حسینی و ولایتی را نقل کرده و از میان آن‌ها یک وجه اشتراک به عنوان هدف نهائی امام حسین از نهضت عاشورا ارائه دهد.

هدف اول، شهادت:

علمای متقدم شیعی در سده های سوم و چهارم در موضوعات مختلف، حتّی گاهی در صدور فتوی و نوشتن آرای فقهی خود سعی می‌کردند تا ممکن است خود چیزی ننویسند و تنها به روایت کردن اخبار و احادیث بسنده کنند و البته این رسم و سیره پس از آن نیز قرن‌ها در میان طیف بزرگی از علمای راستین ادامه داشت که صورت افراطی آن با ظهور اخباریون دنبال شد و سپس افول کرد که خود بحثی مجزّا است. غرض اینکه اگر از دانشمندان پیشین اظهار نظر صریحی در حکمت و فلسفه‌ی قیام عاشورا دیده نشده یکی از دلائل حتمی آن همین سیره و سنّت پنهان و نهفته است. اخبار و احادیث دربارة شهادت امام حسین فراوان و به انواع گوناگون در منابع متقدمی چون کتاب شریف «کامل الزیارات» از ابن قولویه قمّی و آثار پر بار شیخ صدوق به ویژه امالی صدوق و متون دیگر روایت شده است (1). البته این تعداد کثیر روایت منحصر به منابع روائی شیعه نیست چون در منابع اهل سنت نیز فراوان دیده می‌شود (2). معلوم می‌شود که به اعتقاد محدثان امام حسین به جزء جزء وقایعی که در طول مسیر و در صحرای نینوا و پس از شهادت و اسارت اهلبیت و … اتفاق می‌افتد آگاهی کامل داشته‌اند. این باور با تمسک به آیه‌ی «و لا تلقوا بایدیکم الی التهلکه» به شدت زیر سؤال رفت که اگر امام از شهادت خویش و این همه بلا خبر داشت پس طبق این آیه با این قیام «خود کشی» نموده است. جواب سید مرتضی علم الهدی نیز بیشتر از آنکه مطابق با موازین و اعتقادات صددرصدی تشیّع باشد بیشتر متکلّمانه و به صورت جدال احسن بود و گاهی منجر به این می‌شد که گفته شود پس امام فریب کوفیان را خورد. امّا اگرکسی جواب سید مرتضی را به دقت مطالعه کند خواهد فهمید که مخاطب ایشان اهل سنت بوده‌اند یعنی قیام امام را با توجه به آیه تهلکه می‌خواسته جواب بدهد و درست بکند امّا بر طبق نظریات و اعتقادات کلامی اهل تسنّن صحبت کرده، لذاست که مجبور شده بحث فریب خوردن امام را در جواب از آیه‌ی تهلکه و ردّ خودکشی امام حسین مطرح کند، پس یعنی برهانی و به شکل عقائد شیعی جواب نداده پس اعتقاد خود ایشان هم چنین چیزهائی یقیناً نبوده است. ریشه‌ی این شکل جوابگوئی سید مرتضی را بایستی با حکومت پر آشوب چهار تن از خلفای بنی عباس که هم عصر و زمان ایشان بودند پیدا کرد یعنی جواب ایشان در آن شرایط خفقان چیزی جز تقیه و مصلحت اندیشی های سیاسی نبوده است. به ویژه اینکه شریف مرتضی توانست در حکومت این حکام جبار نفوذ کند و سمت هائی همچون نقیب السادات و امیر الحاج از طرف حکومت به او داده شد. مسیر ایشان همان راهی است که مرحوم علامه مجلسی در دربار صفویه طی کرد که هر دو بزرگوار توانستند بین حکومت و علمای شیعه توازن قوا ایجاد کرده و از این کار به نفع شیعیان و محبان اهلبیت استفاده کنند خصوصاً زمان سید مرتضی که شیعه در انزوای کامل بود و جان و مال و ناموس آن‌ها هر لحظه ممکن بود به تاراج حاکمان عبّاسی برود لذا سید مرتضی آن همه سختی و ترس و تقیه‌ی پر خطر را برای خدا به جان خرید. رضوان خدا بر او باد. امّا در این میان برخی دیگر از علماء جواب از آیه‌ی تهلکه دادند که اشکال فریب خوردن امام را هم بر طرف کرد. در اینجا نظر برخی از این بزرگان آورده می‌شود که از این نظر به «شهادت آگاهانه» می‌توان تعبیر نمود.

صفحات: 1· 2

فلسفه عزاداري و گريه براي امام حسين (علیه السلام)

با گذر زمان، اين نكته به روشني معلوم شد كه امام حسين(عليه السلام) و يارانش، مردان «پيروزِ» كربلا بودند. در كربلا، گرچه آنان، جان باختند; اما اسلام را حياتي دوباره بخشيدند، رسمِ ستم ستيزي را به جهانيان آموختند، و خود نيز به فيض بزرگ شهادت دست يافتند. همچنين، آنان براي هميشه تاريخ، در نگاه دين مداران و عدالت خواهان جايگاهي شكوهمند يافتند و محبوبِ دل‌هاي مؤمنان شدند.
با اين حال، قيام پيروزمندانه امام حسين(عليه السلام)در عاشوراي سال 61 هجري، با نثار خون‌هاي پاك عزيزان، بي قراري‌هاي كودكان، بي پناهي‌هاي بانوان، و يا صحنه هايي آكنده از «مصيبت» و «مظلوميت» رقم خورد. بر اين اساس، يادآوري اخبار آن قيام خونين، همواره عواطف انسان‌ها ـ مسلمان و نامسلمان ـ را به تأثر واداشته،2 و در طول تاريخ به برپايي عزاداري ـ با شكل‌هاي گوناگون ـ انجاميده است. از اين رهگذر، پس از گذشت چهارده قرن و اندي، همچنان درس هاو پيام‌هاي آن قيام تازه و زنده مانده است.
اين همه در حالي است كه از ديرباز تاكنون، همواره مخالفاني نيز وجود داشته اند كه عزاداري براي امام حسين(عليه السلام) را انكار كرده و يا درباره آن شبهه و ترديد روا داشته اند. ايشان، گاهي كوشيده اند تا مشروعيتِ عزاداري براي امام حسين(عليه السلام) را نفي كنند3 و گاهي نيز كاركردهاي اجتماعي آن را زير سؤال برده اند.
امروزه، عزاداري براي امام حسين(عليه السلام) بيشتر با شكل اخير از ترديد و انكار، و با اين گونه شبهات مواجه است: چرا بايد براي حادثه اي كه قرن‌ها از وقوع آن گذشته، عزاداري و گريه كنيم; سياه پوش كردن كوچه و بازار و محافل و بر سر و سينه زدن تا كي؟ آيا نمي شود ياد حادثه عاشورا را با شيوه‌هاي نو همانند برگزاري همايش و كنفرانس مطبوعاتي و… گرامي داشت؟4 همچنين، گاهي اين چنين، پرسش مي شود: اگر امام حسين(عليه السلام) با حركت خود در روز عاشورا، پيروز و برنده واقعي ميدان بود، چرا شيعيان و محبّان آن حضرت به جاي جشن و سرور، گريه و عزاداري مي كنند؟5
روي هم رفته، پرسش‌ها و شبهات ياد شده را مي توان در دو سؤال اساسي زير خلاصه كرد:
1. عزاداري براي امام حسين(عليه السلام) چيست؟ (سؤال از چيستي);
2. عزاداري براي امام حسين(عليه السلام) چرا برپا مي شود؟ (سؤال از چرايي).
در اين نوشتار، افزون بر پاسخ گويي به دو سؤال مزبور، با توجه به اينكه عزاداري در اساس، بر پايه گريه كردن استوار بوده، و با توجه به اينكه در روايات، پاداش عظيمي براي گريه بر امام حسين(عليه السلام) بيان شده است، به پرسش زير نيز پاسخ گفته مي شود:
3. گريه بر امام حسين(عليه السلام) چيست و بر چه گونه هايي است؟ و در اساس، چرا بر امام حسين(عليه السلام) مي گريند؟ (سؤال از چيستي و چرايي).
در ادامه اين قسمت از نوشتار، سؤالات ياد شده در سه بخش پاسخ داده مي شود:

1. چيستي عزاداري براي امام حسين(عليه السلام)

ادامه »

امــشب شهــــادتنامه عشــــاق امـــضاء میشود                فـــردا زخون عاشـــقان این دشت دریا میشود

امـــشب کنــــار یکـــدگر نشســــته ال مصطـــفی               فردا پریشان جمعشان چون قلب زهرا میشود

امـــــشب بود برپـــا اگــــر ایـــن خیــــمه ثاراللهی                فــردا بدست دشمـــنان برکنده از جا میــشود

امـشب صـدای خــواندن قــرآن بگــوش آید ولــی                 فردا صــدای الامان زین دشــت برپا میــــــشود

امشب کنار مادرش لب تشنه اصغر خفته است                  فـردا خدایــا بسـترش آغـــوش صــحرا میــشود

امشب رقــــیه حلـــــقه زرین اگـــر دارد بگــــوش                  فردا دریـــغ این گوشـــوار از گوش او وا میـشود

امشب به خیل تشنگان عبــــاس باشد پاسبان                   فردا کنــار علقــمه بی دست‏ ســـقا میـــشود

امشب گرفته در میان اصحـــاب امــام خویش را                     فــردا عزیــز فاطــمه بی یــار و تنـــها میــشود

امـــــشب ســـــر سرّ خـــــدا بر دامــن زینب بود                     فـردا زینبیــن خــولی و دیــر نصــاری میــشود

***
خــــدا کـــــند نــرود امـــشب و ســـــحر نشـــود                     که شـام زینب غمـــدیده تیــــره ‏تر نشــــود

خـــــدا کـــــند نشــود صبح این شب عاشـــــورا                     خــدا کــند که ســـحرگاه جلـــوه‏ گر نشـــود

.

.

.

کِی شَـــــوَد حُر بِشَــــــوَم، تـُـــوبِه مَــــــردانِه کُـــــنَم؟؟؟؟

.

.

.

مروری بر ماجراهای زندگی حضرت عباس از ولایت تا شب شهادت

عرب ها در جنگ هایشان علم و پرچم را می دادند دست کسی که معرفت داشته باشد، وفا داشته باشد، شجاعت داشته باشد، همت جان بازی داشته باشد و حتی شرف سقایت داشته باشد. علم باید دست کسی می بود که بتواند ستون سپاه باشد و عباس (ع) نه فقط ستون سپاه که تکیه گاه امام بود. علم دار باید علم را افراشته نگه می داشت در جنگ به هر قیمتی و عباس هر چیز قیمتی ای که داشت، داد؛ دستانش را، چشمانش را و جانش را. علم افراشته بود تا عباس (ع) بود. علم نیفتاد مگر با عباس (ع)، علم نیفتاد مگر بعد از عباس (ع).
عقیل، برادر امام علی (ع)، علم انساب را خیلی خوب بلد بود. قبایل عرب را خوب می شناخت، همین طور بزرگان شان را. حتی برادرش علی (ع). یک روز علی (ع) رفت پیشش و گفت: « زنی پاکدامن می خواهم که برایم پسرهای شجاعی به دنیا بیاورد. »
عقیل هم با این که پیر و نابینا بود ولی گشت و فاطمه کلابیه را پیدا کرد برای برادرش. این زن بعدها چهار پسر به دنیا آورد که یکی شان عباس بود. بعد از آن چهار پسر صدایش می زدند ام - البنین.

***

فاطمه دختر حزام پسر خالد از قبیله بنی کلاب خواب دید درهای آسمان باز شد. صدای فرشته ها همهمه ای ساخته بود. خورشید کنارش نشست و مهتاب در دامنش افتاد و ستاره ها اطرافش چرخیدند. بیدار که شد صورتش عرق کرده بود. به مادرش گفت خوابی را که دیده بود. مادرش گفت آینده عجیبی دارد. تعبیر خوابش را وقتی فهمید که عقیل آمد به قبیله شان برای خواستگاری. خواستگاری کردند فاطمه را برای خورشید؛ برای علی (ع) و لابد وقتی تعبیر خوابش کامل شد که عباس (ع) به دنیا آمد و ماه در دامنش نشست.
فاطمه دختر حزام که همسر علی (ع) شد و آمد خانه اش، جلوی در ایستاد و چهار چوب در خانه زهرا (س) را بوسید.
داخل که شد گریه اش گرفت از دیدن خانه زهرا (س). از دیدن مشک و دستاس و دلو و هاون و…
بچه های زهرا (س) را که دید گفت: « من نیامده ام جای مادرتان باشم. من آمده ام کنیز علی باشم و خدمتکار شما. »

صفحات: 1· 2

ماه بنی هاشم ، عباس

میلاد فرزند شجاعت ده سال پس از رحلت حضرت رسول(صلی الله علیه و آله) و حضرت فاطمه(علیها السلام)، وقتی علی(علیه السلام) به فكر گرفتن همسر دیگری بود، عاشورا در برابر دیدگانش بود. برادرش «عقیل » را كه در علم نسب‏ شناسی وارد بود و قبایل و تیره‏ های گوناگون و خصلتها و خصوصیّتهای اخلاقی و روحی آنان را خوب می‏شناخت طلبید.
میلاد فرزند شجاعت ده سال پس از رحلت حضرت رسول(صلی الله علیه و آله) و حضرت فاطمه(علیها السلام)، وقتی علی(علیه السلام) به فكر گرفتن همسر دیگری بود، عاشورا در برابر دیدگانش بود. برادرش «عقیل » را كه در علم نسب‏ شناسی وارد بود و قبایل و تیره‏ های گوناگون و خصلتها و خصوصیّتهای اخلاقی و روحی آنان را خوب می‏شناخت طلبید. از عقیل خواست كه: برایم همسری پیدا كن شایسته و از قبیله ‏ای كه اجدادش از شجاعان و دلیر مردان باشند تا بانویی این چنین، برایم فرزندی آورد شجاع و تكسوار و رشید.
پس از مدّتی، عقیل زنی از طایفه كلاب را خدمت امیرالمؤمنین(علیه السلام) معرفی كرد كه آن ویژگی ها را داشت. نامش «فاطمه»، دختر حزام بن خالد بود و نیاكانش همه از دلیرمردان بودند. از طرف مادر نیز دارای نجابت خانوادگی و اصالت و عظمت بود. او را فاطمه كلابیّه می گفتند و بعدها به «امّ‏ البنین» شهرت یافت، یعنی مادرِ پسران، چهار پسری كه به ‏دنیا آورد و عبّاس یكی از آنان بود.
عقیل برای خواستگاری او نزد پدرش رفت. وی از این موضوع استقبال كرد و با كمال افتخار، پاسخ آری گفت. حضرت علی(علیه السلام) با آن زن شریف ازدواج كرد. فاطمه كلابیّه سراسر نجابت و پاكی و خلوص بود. در آغاز ازدواج، وقتی وارد خانه علی(علیه السلام) شد، حسن و حسین (علیهماالسلام) بیمار بودند. او آنان را پرستاری كرد و ملاطفت بسیار به آنان نشان داد.
گویند: وقتی او را فاطمه صدا كردند گفت: مرا فاطمه خطاب نكنید تا یاد غمهای مادرتان فاطمه زنده نشود، مرا خادم خود بدانید.
ثمره ازدواج حضرت علی با او، چهار پسر رشید بود به نامهای: عبّاس، عبدالله، جعفر و عثمان، كه هر چهار تن سالها بعد در حادثه كربلا به شهادت رسیدند. عباس، قهرمانی كه در این بخش از او و خوبی‏ها و فضیلتهایش سخن میگوییم، نخستین ثمره این ازدواج پر بركت و بزرگترین پسر امّ البنین بود.

صفحات: 1· 2

علی اکبر (ع)؛ اولین شهید کربلا

علی ابن الحسین « علی اکبر » و ویژگیها

« علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب »، در اوایل خلافت عثمان بن عفان به دنیا آمد. وی از جدش علی بن ابی طالب علیه السلام روایت نموده است: مادرش« لیلی» دختر« ابی مرة بن عروة بن مسعود ثقفی » است.
علی اکبر، در گفتار و وجاهت و تناسب اندام و خلق و خوی همانند جدش رسول خدا بوده است.
روزی معاویه از اطرافیان خود پرسید: به نظر شما چه کسی سزاوارتر است به خلافت؟ اطرافیان پاسخ دادند: تو. معاویه گفت: نه سزاوارترین مردم به خلافت علی بن الحسین است؛ چرا که جدش رسول خداست و در وی شجاعت بنی هاشم، سخاوت بنی امیه و زیبایی ثقیف موج می زند.
کنیه آن حضرت « ابوالحسن » و لقبش علی اکبر است. زیرا بنابر صحیح ترین اقوال درباره سن آن حضرت، وی بزرگترین فرزند امام حسین علیه السلام است. برخی سن مبارک ایشان در هنگام شهادت بیست و پنج سال نوشته اند. ولی این قول مشهورتر است .
از بنی هاشم علی اکبر اولین کسی است که در کربلا به شهادت رسیده است.

خواب امام حسین علیه السلام و پرسش علی اکبر

صفحات: 1· 2

رسد آن روز که سجده کنان سوی حرمت آیم…

حضرت علی‏ اکبر (علیه السلام)؛ الگوی جوانان

سپیده سخن

دیرزمانی است که جوانان کشورهای اسلامی، که از تابش وحی و زلال‏معارف ناب الهی بهره می‏برند، باشیوه‏های گوناگون و متنوع دشمن‏در راهزنی فکر و فرهنگ رو به رویند.
پیروزی انقلاب اسلامی ایران، این حساسیت ناپیدا را به صورت‏آشکار در آورد و سردمداران استکبار را به اظهار نظر شفاف‏واداشت.
امروز دشمن به خوبی دریافته است که ما جوانان با ویژگی‏هایی‏همانند آرمان خواهی، عدالت‏طلبی، عشق به باورهای آسمانی و علاقه‏به رهبران مذهبی، لشکرهایی به هم فشرده و آماده کارزاریم. ازاین رو، ایجاد تردید در باورهای آسمان زاد، تزریق فرهنگ بیگانه‏با نمایش آداب و رسوم و شیوه‏های زندگانی آنان، کوشش حساب شده‏در کنار زدن چهره‏های مورد علاقه مردم بویژه جوانان، پرورش روحیه‏ذلت و خواری در بیگانه ساختن ما با الگوهای شایسته فرهنگ اسلامی‏و ارائه الگوهای ساخته شده از آن سوی مرزها به عنوان معجزه‏آفرینان خوشبختی و سعادت و رفاه را در دستور کار خود قرار دادتا بدین وسیله دست‏یکایک ما را از دستان پرمحبت اسوه‏های صداقت‏پیشه و راستین در آورده و دل و دیده مان را از آموزه‏های ناب‏دینی تهی گرداند. غافل از آنکه نسیم سعادت بخش معارف الهی وسخنان قدسی پیشوایان محبوب ما، به سان کیمیایی گرانسنگ، دلهای‏آگاه و بیدار همگان را از غبارها پاک ساخته، آینه گونه محل‏پذیرش آفتاب هدایت می‏گرداند.
در این بخش از گفتگوی خود، دل به امواج پاک و صفات روشن وزندگی ساز اسوه‏ای ارزشمند و الگویی کم نظیر می‏سپاریم و برای‏امروز و فردای حوادث ارمغانهایی پربها نصیب خود می‏سازیم.

الگوی شایسته

صفحات: 1· 2

من که با تربت تو کام لبم باز شده
اصل این نوکریم از ازل آغاز شده
مادرم درس غلامی تو ام می آموخت
اولین پیرهن مشکی من را می دوخت
خاطرم هست مرا مجلس روضه می برد
خاطرم هست مرا دست ابالفضل سپرد
اولین شال عزا را پدرم داد به من
گفت خوب از غم ارباب کرم سینه بزن
پدرم گفت که در دامن مادر بودی
گفت آن وقت تو اندازه ی اصغر بودی
خاطرم هست که چون ماه محرّم می شد
کوچه در کوچه ی این شهر پر از غم می شد
بوی نذری محرّم همه جا می پیچید
چشم ها نم نمک از داغ شما می بارید
خاطرم هست که در کوچه علم بندان بود
چشم ها صحن تماشای کمی باران بود
خاطرم هست همه نذر شما می کردند
همه با چائی شبهات صفا می کردند
بچّه ها یک طرفی تکیه به پا می کردند
همه خود را به جز از روضه جدا می کردند
آن زمان هر کسی از عشق شما دم می زد
سر در خانه ی خود پرچم ماتم می زد
خاطرم هست که زنجیر خریدم آقا
پا برهنه شدم و سینه زدم روز عزا
خاطرم هست به پیشانی خود گل بستم
خاطرم هست علم داد کسی بر دستم
ظهر آن روز به همراه جوانان رفتم
خاطرم هست به گلزار شهیدان رفتم
مزّه ی نذری تو زیر لبم هست هنوز
خاطرم هست دم سینه زنی آن روز
پیرزن اهل محل را همه نذری می داد
کاسه ی نذری آشی که چه بوئی می داد
مسجد کوچه ی ما مثل قیامت می شد
یک نفر نوحه گر هر شب هیئت می شد
خاطرم هست که از روضه ی تان می خواندند
روضه ای بود که هر پیر و جوان می خواندند
همه خواندند میا کوفه به جان زهرا(س)
بی وفایند همه شهر ، غریبی اینجا
خاطرم هست که از آمدنت می گفتند
خیمه بر پا و ز پرچم زدنت می گفتند
روضه خوان کم کمک از دخترکی دم می زد
شعله بر جان همه عالم و آدم می زد
خاطرم هست که می گفت سه سالش بوده
اثر کعب نی ای بر روی بالش بوده
خاطرم هست که از قصّه ی حر می گفتند
از ضمیری که زلال است چو در می گفتند
خاطرم هست که از رزم دو طفلان می خواند
عالم از مردیشان واله و حیران می ماند
دو شب از هیئت ما بوی حسن را می داد
دو شبی که به دلم حس مدینه می داد
شده شرمنده ی چشمان حسن ثارالله
” ریخت عبدُالَه از آغوش اباعبدالله “
سیزده جام عسل بود که شیرین می شد
ماه در پوشش خورشید نگارین می شد
خاطرم هست که می خواند عمو پیر شده
زانویش سست شده سخت زمین گیر شده
شب هفتم همه درمانده و بی تاب شدیم
شمع بودیم و ز شرمندگی ات آب شدیم
خاطرم هست که می خواند گلو پاره شده
این حسین است در معرکه آواره شده
روضه خوان گفت که گفتند محمّد(ص) آمد
گفت گفتند که باید که به پهلویش زد
خاطرم هست که می خواند پدر پیر شده
در کنار بدنی سخت زمین گیر شده
خاطرم هست که می گفت همه رقصیدند
همه بر اشک سرازیر شما خندیدند
خاطرم هست که از شیر دلاور می خواند
از یل چون قمر و ساقی لشکر می خواند
گفت گفتند که انگار علی(ع) می جنگد
بدنش غرق به خون است ولی می جنگد
خاطرم هست که از روز جدایی می خواند
بدنی بود که بر خاک بیابان می ماند
و سری بود که بر نیزه ی اعدا می رفت
کاروان داشت به سر منزل غم ها می رفت
خاطرم هست که از شام غریبان می خواند
خاطرم هست که از اشک یتیمان می خواند
سالها می گذرد باز گرفتار تو ام
سالها رفته ولی شکر که بیمار تو ام
خاطراتم همه با نام شما شیرین است
نمکی را که چشیدیم ز دست زهرا(س)
نفروشیم به والله به ارکان سما
مصرع آخر دنیاست همین یا مولا
کاش دفنم بکنی در حرم کرببلا**