راه‌کارهای علمی و عملی برای دعوت به حجاب
حجاب و عفاف که خواسته‌ای فطری و دینی است، از مسائل مهم و کلیدی جامعۀ ماست و با بسیاری از مسائل پیوند خورده و دارای ابعاد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شده است. این مسئله از آن جهت که خطابش با زنان است، به نیمی از جمعیت جامعه مربوط است و از آن جهت که در تنظیم روابط زن و مرد نقش دارد، به همۀ افراد جامعه مربوط میشود. حجاب، آثار، برکات و نقش‌آفرینی‌های خاصی دارد و اگر حقیقتِ این حکم برای انسان‌ها آشکار گردد، بعید است فطرت‌های سالم و خداخواه، تسلیم آن نشوند و آن را اطاعت نکنند.
امروزه دشمنان اسلام با ابزارهای گوناگونی، از جمله رسانه، کتاب، مقاله و… بی‌حجابی را در جامعۀ ما ترویج نموده و برخی افراد ناآگاه از آن‌ها پیروی می‌کنند. در این‌جا ، برای امر به معروفِ این افراد و نیز تشویقِ زنان و دختران، چند راه‌کار علمی و صحیح پیشنهاد می‌کنیم.
۱. تقویت ایمان به خدا
عفت، ریشه در حیا دارد؛ حجاب، ریشه در عفت دارد و حیا ریشه در درک حضور دارد[1]؛ پس برای اینکه کسی حیا داشته باشد، باید ایمانش به خدا بیشتر شود. به عبارت دیگر، کسی که خدا را حاضر و ناظر همیشگی بر خودش بداند، از خدا حیا خواهد کرد؛ در نتیجه شخص عفیفی میشود که در حجاب آن زن، آشکار خواهد شد.
۲. تقویت غرور دختران و زنان
غرور[2]، به زن غنای نفس می‌دهد؛ در این صورت، خود را ذلیل نگاه دیگران نمی‌کند و برای مقبولیت به عرضۀ اندام خویش نمی‌پردازد. پس کسی که توی سرش فکری زیبا دارد، با موی سرش جلوه نمی‌کند.[3] امام حسین(ع) در «دعای عرفه» می‌فرماید: «اللَّهُمَ اجْعَلْ غِنَایَ فِی نَفْسِی»؛ خدایا! غنا و بی‌نیازی را در نفس من قرار بده.[4]
۳. تقویت اعتماد‌به‌نفس دختران
عدم اعتماد‌به‌نفس و عدم استقلال شخصیت در مقابلِ افراد بی‌حجاب منجر میشود که دختر، حجاب خود را از دست بدهد و یا به دلیل تمسخر دیگران، حجاب را انتخاب نکند؛ از این رو، دختر باید در خانوادۀ خود مورد احترام قرار گیرد و هرگز تحقیر نشود. حجت‌الاسلام والمسلمین پناهیان می‌گوید: «۷۰ درصد به خاطر ترس از تمسخر، بی‌حجابی را انتخاب می‌کنند!»[5]
۴. تشویق به نماز جماعت
زنان در حال نماز خواندن، مکلف به داشتن حجاب کامل هستند؛ به عبارت بهتر، زنان مؤمن برای انجام فریضۀ الهی نماز، در روز چندین بار داشتن پوشش کامل را تمرین و تکرار می‌کنند. علاوه بر این، خداوند در آیۀ مبارکۀ: «وَ قَرنَ فِی بُیُوتِکُنَّ وَ لا تَبَرُّجنَ تَبَرُّجَ الجَاهِلیَّۀِ الأولَی…»[6]، به زنان امر می‌کند جلوه‌گری نکنید و اگر می‌خواهید نیروی باز‌دارنده‌ای در برابر این تبرّج به دست آورید، نماز را به پا دارید؛ نماز شما را از فحشا و منکر بازمی‌دارد.[7] پس نماز خواندن، نیرومندترین وسیله برای حفظ حجاب است.
۵. زمینه‌سازی برای ازدواج آسان
برخی دختران به خاطر جلب توجه نظر پسر برای ازدواج، آرایش و خودنمایی می‌کنند؛ راه حل آن، ازدواج کردن این دختران است.[8]
۶. عدم استفاده از ماهواره
وضیعت بی‌بند‌و‌باری و بدحجابی بین برخی افراد جامعه، کاملاً هدف‌مند و طبق نقشه و تهاجم فرهنگی است که بیشتر از طریق رسانه‌ها، به‌خصوص با ماهواره انجام می‌گیرد. بررسی‌هایی که به صورت شفاهی در طول یک ماه مبارک رمضان در تهران، از افراد حاضر در مشاورۀ دینی انجام دادم، نشان می‌داد بیشترِ کسانی که بدحجاب بودند و یا مشکلات خانوادگی داشتند، از ماهواره استفاده می‌کردند.
۷. اهدای بسته‌های فرهنگیِ تبلیغ حجاب
ارائه دفترچه‌های کوچک با موضوع حجاب، یا جزوه‌های دوبرگه و… همراه با چند شکلات به خانم‌ها و دختران در خیابان و یا در مراسم‌هایی که در فرهنگ‌سراها و… برگزار میشود، تأثیر بسزایی در رشد فرهنگ حجاب دارد.
۸. اهدای چادرِ حجاب
افراد مؤمن و خیّر با همکاری بسیج زنان می‌توانند زنان غیرمحجبۀ محله را شناسایی کنند و مخفیانه به همۀ آن‌ها چادر حجابِ دوخته‌شده، همراه با بسته‌های فرهنگی هدیه دهند. این کار را در بسیج مقاومت شهرستان پارس‌آباد انجام دادند و محلۀ بی‌حجابی را به محلۀ باحجاب تبدیل کردند.[9]
۹. افزایش شناخت
برای افزایش شناخت حجاب، می‌توان از این راه‌ها بهره جست:
الف) اجرای مسابقات کتاب‌خوانی: با اجرای مسابقات می‌توان فرد را به مطالعۀ کتب، مقاله‌های علمی، مجلات با موضوع عفاف برای خواهران و با موضوع غیرت[10] برای برادران تشویق کرد، تا شناخت فرد از فواید حجاب و مضرات بی‌حجابی بیشتر شود.
ب) تشویق دانش‌آموزان و دانشجویان به کار پژوهشی در موضوع عفاف و غیرت: ارائه موضوعات انشاء، تحقیق کلاسی و پایان‌نامه دربارۀ حجاب، حیا و عفت برای دختران، و دربارۀ غیرت برای پسران، امتیازات خوبی دارد تا شخص با تحقیق دربارۀ موضوع حجاب، آگاهانه حجاب را انتخاب کند.
ج) افشای مضرات بی‌حجابی: اخبارِ اسارت دختران بی‌حجاب و بدحجاب توسط جوانان بی‌بندوبار را، که باعث از بین رفتن آبروی‌شان میشود، به زنان و دختران بگوییم؛ البته به گونه‌ای که بر ترسشان بیفزاید، نه اینکه ترویج و افشای فحشا شود.
د) توزیع بستۀ فرهنگی حجاب: در هدیه دادن به دختران، از اقلام فرهنگی حجاب و عفاف استفاده شود.
هـ) کمک گرفتن از پزشکان: دعوت کردن از متخصصان پوست و زیبایی به مدرسه، تا از مضرّات بدحجابی و لوازم آریشی برای زیباییِ دختران بگوید.
۱۰. استفاده از ابزار فرهنگیِ حجاب
برای مثال، در ادارات و شرکت‌های خصوصی، جلوی میز کار زنان تابلوهایی دربارۀ حجاب و عفاف نصب شود.
۱۱. عدم حضور غیرضروریِ زن در جامعه
با توجه به آیۀ شریفه: «وَ قَرنَ فِی بُیُوتِکُنَّ وَ لا تَبَرُّجنَ تَبَرُّجَ الجَاهِلیَّۀِ الأولَی…»[11]، زنان مؤمنه باید وقت خود را با کارهای نیکی چون: تربیت فرزندان، بالا بردن علم و آگاهی و کارهای هنری مفید در منزل پُر کنند و از هر گونه حضورِ غیرضروری در جامعه خودداری کنند، چون حضور زیادی و غیرضروری زن در اجتماع، ناخواسته موجب ارتباط دیداری، شنیداری و گفتاری با نامحرمان شده و همین امر موجب ریخته شدن حجب و حیا میشود؛ البته اگر خودِ این حضور، زن را به تبرج و خودنمایی نکشاند!
۱۲. ایجاد محیط حجاب و حیا
خانواده‌های باحجاب و باحیا، به پارک‌ها و مکان‌هایی که معمولاً با افراد بی‌حیا و بدحجاب پُر می‌شوند، بروند و حضور پرشوری داشته باشند، تا افراد بی‌بندوبار و بدحجاب‌ها فکر نکنند همۀ امکانات تفریحی و خوشی‌ها برای آن‌هاست و نیز دیگران فکر نکنند همه، بی‌حجاب و بی‌عفت شدند.
۱۳. برخورد جذبی
جامعه‌ای که مؤمنان در آن زندگی می‌کنند، باید با رفتارهای خود موجب جلب افکار دیگران به سوی خود باشند؛ به عبارت دیگر، باید رفتار آنان به گونه‌ای باشد که دیگران آن‌ها را الگوی خود قرار دهند؛ مثلاً زنِ محجبه و عفیف با خوش‌اخلاقی، موجب محجبه شدن زنان بی‌حجاب جامعه باشد.
برخورد خوبِ زنان و دختران محجبه با بدحجابان، تأثیر بسزایی در انتقال مفاهیم اسلامی، از جمله حجاب و عفاف دارد، اما متأسفانه برخی معتقدند، باید با بدحجاب‌ها یا کسانی که غیرت مناسبی ندارند، مثل مجرم برخورد کنند! در حالی که خیلی از این بدحجابی‌ها به دلیل عدم آگاهی به آثار شوم بدحجابی و ندانستن فواید و اهمیت فوق‌العادۀ حجاب و عفت است.
۱۴. فعالیت‌های خانواده
از نظر دین اسلام، خانواده نهادی مقدس است، چراکه در شکل‌گیریِ تربیتی و شخصیتیِ هر فرد، نقش بسزایی دارد؛ بنابراین، مبارزه با بی‌حجابی ابتدا باید از خانواده شروع شود؛ یعنی خانوادۀ هر فرد می‌تواند او را باحجاب، باحیا، عفیف و غیرت‌مند تربیت کند و معضل بی‌حجابی را در اجتماع از بین ببرد.
امروزه غالباً به جهت عدم آشناییِ والدین با راه‌کارها و فنون تربیتی، این کارکرد خانواده کم‌رنگ شده است؛ از این رو در ادامه، به چند راه‌کار مفید اشاره میشود:
الف) برخورداری والدین از حُسن خلق: والدین باید تا حد امکان، اخلاق اسلامی را رعایت کنند و از نیازهای فرزندانشان آگاه شوند تا فرزندان به دل‌خواه خود، والدین را الگوی خود قرار دهند. مادر از این طریق می‌تواند حجاب و عفت را به نسل آینده منتقل کند.
ب) برخورد دوستانه و عادلانۀ والدین با فرزندان: والدین از راه دوستی می‌توانند در دل فرزندانشان نفوذ کنند و اخلاق و آداب اسلامی، از جمله حجاب و عفاف را به دختر، و غیرتِ دینی و ناموسی را به پسرشان انتقال دهند. یکی از دلایل تشبه دختر به پسر و برعکس، توجه افراطیِ والدین به فرزند جنس مخالفِ اوست، که البته پی‌آمد خانواده‌های کم‌جمعیتِ امروزی است که توجه‌ها و حسادت‌ها در آن بیشتر نمود می‌یابد.
ج) تشویق دختران به نماز و حجاب در سنّ کودکی: محمد‌بن‌نعمان به امام صادق(ع) گفت: دخترى که با او خویشاوندى ندارم و شش سال دارد، نزد من است. حضرت فرمود: «او را در دامن خویش مگذار!»[12] هم‌چنین امام صادق(ع) فرمود: «دختر چون به شش سال رسد، پسر او را نبوسد و پسر چون از هفت سال بگذرد، دختر را نبوسد.»[13]
پس باید از سنین کودکی، دختران را به عفت و حجاب تشویق کرد؛ مثلاً در حالِ نماز خواندن با حجاب کامل، عکس زیبایی از او بگیرید و آن را در اتاق خودش (در اندازۀ بزرگ) نصب کنید؛ یا هر گاه حجاب داشت، به او بگویید: «چقدر به تو می‌آید!» البته نباید جملاتی مانند: «چقدر خوشگل شدی!» را به کار ببرید، چون بعداً اگر شخص دیگری لفظ «خوشگل شدن» را در حالتِ بی‌حجابی به او بگوید، ناخودآگاه به طرف بی‌حجابی سوق داده میشود؛ از سوی دیگر، والدین باید به فرزندان خود وقتی در خانه آراسته و زیبا می‌گردند، نگاه و توجه کنند.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین دهنوی در این باره می‌گوید:
در برخی خانواده‌ها، برای آموزش نماز و حجاب به دختران دیر اقدام میشود و چنین مواردی را به زمان رسیدن به سنّ تکلیف موکول می‌کنند که البته در بیشتر موارد، به نتیجۀ مطلوب نمی‌رسند؛ پس بهتر است مادران از یک یا دو سال پیش از سنّ تکلیف، نماز و رعایت حجاب را به دختران خود آموزش دهند تا با مشکلاتی، از قبیل عدم پذیرش حجاب از سوی دخترشان روبه‌رو نشوند. در برخی موارد، خانواده‌ها اظهار می‌کنند با وجود اینکه خود و اطرافیانشان نماز می‌خوانند و حجاب را رعایت می‌کنند، فرزندانشان پای‌بند به این موارد نیستند. خانواده‌ها دقت داشته باشند که نماز خواندن و رعایت حجاب، دو جنبه دارد که مهم‌ترین جنبۀ آن، ظهور و بروز آثار و برکات این واجبات در زندگی فردی و اجتماعیِ کسی است که به آن‌ها می‌پردازد. پس علت اینکه فرزندانِ برخی خانواده‌های بانماز و باحجاب، پای‌بند به نماز و حجاب نیستند، این است که آثار و برکات نماز و حجاب را در زندگی والدین یا اطرافیان خود نمی‌بینند.[14]
د) آموزش فلسفۀ حجاب و مضرات بی‌حجابی: در مسئله آموزش حجاب و پوشش به فرزندان نیز پدر و مادر باید مرحله به مرحله او را با فلسفه و خوبی‌های حجاب آشنا کرده و به اندازۀ درک فرزند به راهنمایی او بپردازند و فرزند، تحت تربیتِ تدریجی و عملی پدر و مادر قرار گیرد. باید به این نکته توجه داشته باشیم که غالباً پیروزی‌های نهایی و کامل در درازمدت به دست می‌آید.
هـ) مراقبت در معاشرت‌ها و هم‌نشینی‌های فرزند و همسر: علت بدحجابیِ بعضی افراد، داشتن دوستان ناباب است؛ در ابتدا دختر و زن خوبی بود، ولی در اثر بی‌اطلاعی و عدم ایمان قوی، تحت تأثیر دوست بد، بی‌حجاب شد. امام باقر(ع) می‌فرماید: «کسى که با رفیق بد هم‌نشین باشد، سالم نمى‌ماند و هر کس به مکان‌هاى بد وارد شود، مورد تهمت قرار مى‌گیرد.»[15] البته علاوه بر کنترل دوستی‌های شخصی، ارتباط خانوادگی نیز باید با خانواده‌هایی باشد که حجاب برای آنان ارزش است.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین دهنوی در این باره می‌گوید:
علاوه بر خانواده، دیگران نیز در پذیرش حجاب دختران تأثیرگذارند؛ پس خانواده‌ها باید بدانند که علاوه بر تأثیری که خود روی دخترشان می‌گذارند، دوستان، هم‌کلاسی‌ها و حتی خانواده‌هایی هم که با آن‌ها معاشرت می‌کنند، در پذیرش حجاب از سوی فرزندان دختر تأثیرگذار هستند. بنابراین به خانواده‌های مذهبی که مسئله حجاب برای آنان بسیار حایز اهمیت است، توصیه میشود در کنار اینکه خودشان به خوبی حجاب را رعایت می‌کنند، در انتخاب مدرسۀ مناسب برای دخترشان یا خانواده‌هایی که با آنان معاشرت خانوادگی دارند، بیشتر دقت کنند.[16]
و) توجه شوهر به نیازهای عاطفی و جنسیِ همسر: یکی از مهم‌ترین عوامل بی‌حجابی، بی‌توجهیِ مردان به همسران خود در محیط خانه است. عدم توجه مرد به همسر و روابط سرد زوجین، سبب میشود زنان در محیط خارج از خانه، برای جلب توجه دیگران، متوسل آرایش، تبرج و بی‌حجابی شوند.
ز) رعایت آداب زناشویی: اعمال والدین، حتی پیش از انعقاد نطفه نیز در تربیت شخص تأثیر دارد؛ برای مثال، در زمان انعقاد نطفه، مرد به فکر زن دیگری نباشد. هم‌چنین پس از به دنیا آمدن فرزند، روابط عاشقانۀ زن و مرد رعایت گردد؛ این کار والدین، درس عملیِ حیا و غیرت به فرزندان است.
ی) توجه والدین به نیاز عاطفی دختران: بسیاری از بیماری‌های روحی و روانی که منشأ رفتارهای نادرست از جمله بی‌حجابی می‌گردند، به دلیل نبود مهر و محبت میان اعضای خانواده است. دختر برای برآوردن این نیاز، خود را در معرض دید دیگران قرار می‌دهد، تا دیگران به او توجه و محبت کنند.
۱۵. بهره‌مندی از مشاوران مذهبی
والدین باید به طور مستمر با مشاور دینی[17] در ارتباط باشند، تا بتوانند راه‌های اختصاصیِ هر فرد برای باحجاب شدن را تشخیص دهند، زیرا اگر با بی‌حجاب‌ها از راه مخصوص به خودِ او برخورد شود، نتیجۀ مطلوبی به دست می‌دهد و حساسیت و مقابله با حجاب از بین می‌رود.
۱۶. رشد عقلی
اینکه خدای متعال پس از دستور به حجاب در آیۀ: «… ذلک ادنی ان یعرفن فلا یؤذین…»[18]، استدلال عقلی می‌آورد و می‌فرماید: «حجابِ شما موجب امنیت شما در اجتماع میشود»، معلوم میشود اگر بشر به مرحله‌ای از رشد عقلی رسید که شرافت و مصونیت پوشش را درک کرد، نیازی به امر و نهی ندارد و آن را سرمایۀ خود می‌داند؛ در غیر این صورت، شرع در جایگاه خیرخواه و حافظ، وی را به داشتن حجاب وادار می‌کند. شاید کسی بگوید: بعضی را هرچقدر هم استدلال خوب و محکم بیاوری، قبول نمی‌کنند! به این افراد باید گفت، ما باید به تکلیف خود عمل کنیم و تکلیفِ ما از خدا بیشتر نیست[19]؛ راه و چاه را به آن‌ها نشان دهیم و اختیار را به عقل آن‌ها واگذار کنیم. البته این استدلال‌ها و امر به حجاب، زمانی تأثیر می‌گذارد که خود گوینده به آن اعتقاد داشته باشد. حجت‌الاسلام‌والمسلمین ماندگاری در این باره نقل می‌کند:
مادری می‌گفت که دختر من بدحجاب است، ولی خودش محجبه بود. گفت که خیلی ناراحت هستم. به او گفتم که شما دلت می‌خواهد مثل او باشی، ولی خجالت می‌کشی مثل او باشی. او دارد خودت را به خودت نشان می‌دهد. با گریه گفت که راست می‌گویید.[20]
۱۷. معامله با خدا
بعضی افراد دوست دارند محجبه باشند، اما در محیط کار یا محیط‌های خانوادگی، دیگران بر ایشان خرده می‌گیرند. به این‌ها برای اینکه اذیت نشوند، دو راه‌کار توصیه میشود:
الف) با خدا معامله کنید که محبت پوشش و عفاف را در دل شما قرار داده و به شکرانۀ آن، خدا را راضی و مراعات حجاب کنید و از خدا بخواهید شما او را راضی کنید و او هم دیگران را از شما راضی کند، چون همه‌چیز و همۀ دل‌ها به دست خداست.
ب) در سایر امور، غیر از امور دینی و حجاب، رضایت آن‌ها را با دوستی، صفا، صمیمیت، هدیه و… جلب کنید تا وجود شما برایشان مغتنم باشد و طوری باشد که اگر خواستند خرده‌ای بگیرند، تنها همان پوشش و دین شما باشد و بگویند: شما همه‌چیزتان خوب است، به‌جز این؛ آن‌گاه کم‌کم آن‌ها از شما تأثیر می‌پذیرند.
۱۸. همراهی
بعضی می‌گویند: همسرشان تصمیم به جدایی گرفته است، زیرا از ضعف حجاب همسر و نظافت منزل ایراد گرفته‌اند، به حدی که همسر به تنگ آمده و خواهان جدایی شده است!
در پاسخ باید گفت: اگر کسی می‌خواهد همسرش خیلی ایده‌آل باشد، باید خودش همۀ وظایف همسری را به بهترین نحو انجام دهد؛ آن وقت اگر از زنش کاری مانند رعایت حجاب را بخواهد، زن در خود عذری برای گوش نکردن نمی‌بیند و می‌پذیرد.
پی نوشت:
[1]. کنکاشی در انگیزه‌های حجاب، ص۱۲.
[2]. این غرور همان است که حضرت علی(ع) فرمود: «برای مرد عیب است، ولی برای زن خوب، چون محرکی است برای عفت در مقابل نامحرم»؛ نهج‌البلاغه، کلمات قصار ۲۳۴.
[3]. کنکاشی در انگیزه‌های حجاب، ص۱۹.
[4]. اقبال الأعمال، ج1، ص342.
[5]. برنامۀ تلویزیونی «گره» در موضوع حجاب.
[6]. احزاب، آیۀ ۳۳.
[7]. «وَ أَقِمِ الصلاةَ إِنَّ الصلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَر»؛ عنکبوت، آیۀ ۴5.
[8]. پیامبر(ص) : «…إِنَّ الْأَبْکَارَ بِمَنْزِلَةِ الثَّمَرِ عَلَى الشَّجَرِ إِذَا أَدْرَکَ ثِمَارُهَا فَلَمْ‌تُجْتَنَ أَفْسَدَتْهُ الشَّمْسُ وَ نَثَرَتْهُ الرِّیَاحُ وَ کَذَلِکَ الْأَبْکَارُ إِذَا أَدْرَکْنَ مَا یُدْرِکُ النِّسَاءُ فَلَیْسَ لَهُنَّ دَوَاءٌ إِلَّا الْبُعُولَةُ وَ إِلَّا لَمْ‌یُؤْمَنْ عَلَیْهِنَّ الْفَسَادُ لِأَنَّهُنَّ بَشَر»؛ دختران جوان، به منزلۀ میوه‌های درختان هستند؛ زمانی که رسیده شدند، باید چیده شوند، وگرنه در اثر تابش نور خورشید فاسد می‌شوند یا در اثر وزش تند بادها، پراکنده می‌گردند. دختران جوان این‌چنین هستند؛ اگر مبتلا شدند به آنچه مادرانشان مبتلا گشتند (یعنی به بلوغِ جنسی رسیدند)، ازدواج، تنها راه چاره و درمان آن‌هاست، وگرنه از فساد و گناه در امان نیستند؛ وسائل الشیعه، ج20، ص61.
[9]. مصاحبه با آقای «مصور واسقی تولون» در حوزۀ مالک اشتر شهرستان پارس‌آباد.
[10]. یکی از عوارضِ بدحجابی، کم شدن احساس غیرت در مرد است. با توجه به اینکه غیرت، یکی از ابزارهای محافظت از ناموس است، این کاهش غیرت، افزایش آسیب به زنان و خانواده را در پی خواهد داشت. پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «چند گروه وارد بهشت نمی‌شوند: … مردان بی‌غیرت. بی‌غیرت، کسی است که توجه مردان اجنبی، بیگانه و نامحرم را به سوی ناموسش جلب کند»؛ المستدرک، ج13، ص111.
[11]. «در خانه‌هایتان بنشینید و آرام گیرید و بی‌حاجت و ضرورت از منزل بیرون نروید و مانند دورة جاهلیتِ پیشین، آرایش و خودآرایی نکنید»؛ احزاب، آیۀ ۳۳.
[12]. منابع فقه شیعه، ج۲۵، ص۶۴۷.
[13]. همان.
[14]. سایت پایگاه خبری فرهنگ انقلاب اسلامی.
[15]. الخصال، ج1، ص251.
[16]. سایت پایگاه خبری فرهنگ انقلاب اسلامی.
[17]. در صورت نبودن مشاور دینیِ مورد اعتماد در محل خودتان، می‌توانید به روحانی مسجد محل خود مراجعه کنید و راه‌کارهایی را دریافت کنید.
[18]. «این کار (حجاب) برای زنان بهتر است تا (به عفت، حجاب و حیا) شناخته شوند و مورد اذیت قرار نگیرند»؛ احزاب، آیۀ ۵۹.
[19]. «انا هدیناه السبیل اما شاکراً و اما کفورا»؛ ما راه را به او نشان می‌دهیم؛ چه شکرگزار باشد، چه ناسپاسی کند؛ انسان، آیۀ ۳.
[20]. سایت: yamojir. Com.
کتابنامه
1. قرآن کریم.
2. کلینى، محمد‌‌بن‌یعقوب، الکافی، تهران: اسلامیه، چهارم، 1407ق.
3. مجلسى، محمدباقر‌بن‌محمدتقى، بحارالأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، دوم، 1403ق.
4. شریف الرضی، محمد‌بن‌حسین، نهج‌البلاغه، قم: هجرت، اول، 1414ق.
5. هاشمى‌خویى، میرزاحبیب‌الله، منهاج‌البراعة فی شرح نهج‌البلاغة، تهران: اسلامیه، چهارم، 1400ق.
6. پاینده، ابو‌القاسم، نهج‌الفصاحة، تهران: دنیای دانش، چهارم، 1382ش.
7. بحرانى، سیدهاشم‌بن‌سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، قم: بعثت، اول، 1374ش.
8. موسوى‌همدانى، سیدمحمدباقر، ترجمه تفسیر المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، پنجم، 1374ش.
9. فیض کاشانى، محمدمحسن‌بن‌شاه مرتضى، تفسیر الصافی، تهران: صفا، دوم، 1415ق.
10. ابن‌طاووس، على‌بن‌موسى، اقبال الأعمال، تهران: دار الکتب الاسلامیه، دوم، 1409ق.
11. تمیمى‌آمدى، عبدالواحد‌بن‌محمد، غرر‌الحکم و درر‌الکلم، قم: بعثت، دوم، 1410ق.
12. مصطفوى، حسن، تفسیر روشن، تهران: مرکز نشر کتاب، اول، 1380ش.
13. بروجردى، آقاحسین، منابع فقه شیعه، تهران: فرهنگ سبز، اول، 1386ق.
14. ابن‌بابویه، محمد بن على، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، تهران: ارمغان طوبی، اول، 1382ش.
15. شیخ‌حر عاملى، محمد‌بن‌حسن، وسائل الشیعه، قم: مؤسسة آل‌البیت(ع)، اول، 1409ق.
16. نورى، حسین بن محمد تقى، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: مؤسسة آل‌البیت(ع)، اول، 1408ق.
17. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الإسلامیه، اول، 1374ش.
18. دیلمى، حسن‌بن‌محمد، ارشاد القلوب إلى الصواب، قم: الشریف الرضی، اول، 1412ق.
19. ورام بن أبی‌فراس، مسعود‌بن‌عیسى، مجموعه ورّام، مشهد: آستان قدس رضوی، اول، 1369ش.
20. راوندى‌کاشانى، فضل‌الل‌بن‌على، النوادر، ترجمه: صادقى‌اردستانى، تهران: بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور، اول، 1376ش.
21. مجلسى، محمدباقر‌بن‌محمدتقى، مواعظ امامان(ع) (ترجمه جلد 75 بحارالأنوار)، تهران: اسلامیه، اول، 1364ش.
22. رجبی، عباس، حجاب و نقش آن در سلامت روان، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 13۸۸ش.
23. گیدنز، آنتونی، جامعه‌شناسی، ترجمه: منوچهر صبوری، تهران: نی، سوم، 1376.
24. حق‌شناس، سیدجعفر، نظام اسلامی و مسئله حجاب، قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، 1387.
25. جوادی‌آملی، عبدالله، زن در آیینۀ جلال و جمال، قم: مرکز نشر اسراء، هیجدهم، 13۸۷.
26. مهدی‌زاده، حسین، حجابشناسی (چالشها و کاوشهای جدید)، قم: مرکز مدیریت حوزۀ علمیۀ قم، اول، 1381.
27. مطهری، مرتضی، مسئله حجاب، قم: صدرا، 13۶۸.
28. ویل دورانت، تاریخ تمدن، ترجمه: ابوطالب صارمی و دیگران، تهران: آموزش انقلاب اسلامی، سوم، 1371.
29. عبدالله عنان محمد، تاریخ دولت اسلامی در اندلس، ترجمة: عبدالمحمد آیتی، تهران: کیهان، 1371.
30. حیدری، عزیزالله، کنکاشی در انگیزه‌های حجاب، قم: مسجد مقدس جمکران، سوم، 13۹۰.
31. قرشى‌بنایى، على‌اکبر، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیه، ششم، 1412ق.
32. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان‌العرب، بیروت: دار صادر، سوم، 1414ق.
33. بستانى، فؤاد افرام، فرهنگ ابجدى، تهران: اسلامی، دوم، 1375ش.
34. مصطفوى، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368ش.
نویسنده: رامین بابازاده
