سیمای حوزه

علم و معرفت حضرت ابوالفضل عباس عليه السلام در دوران كودكى

محقق دانشمند مرحوم سيد عبدالرزاق مقرم در كتاب (العباس) مى نويسد: در روايتى كه از امامان معصوم عليه السلام به ما رسيده ، فرمودند:

ان العباس بن على زق العلم زقا

همانا عباس فرزند على عليه السلام علم را چون غذا در كودكى از پدرش  وارد جانش نموده است .(1)

سپس مى نويسد: “اين تعبير، تشبيه بسيار لطيفى است زيرا هرگاه كبوترى غذا را نرم و گوارا كند و به بچه اش بخوراند، به آن تعبير به (زق ) مى شود، اين بيان حاكى است كه حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام در دوران خردسالى ، از پستان مادرش علم و حكمت را چون شير، شيره جانش ‍ نموده، و در دامان علم و حكمت، رشد و نمو نموده و داراى علم لدنى بوده است “(2)

و نيز در شان حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام گفته شده :

انه كان من فقها اولاد الائمه

حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام از عالمان فقيه فرزندان امامان علهيم السلام مى باشد. و دانشمندان و محدثان بزرگ در شانش گفته اند:

هو البحر من اى النواحى اتيته

فلجته المعروف و الجواد ساحله

حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام از هر كرانه كه به جانبش آيى ، دريايى است كه موج‌هايش نيكى ها است و كرانه آن سرشار از سخاوت و كرم است .(3) روزى على عليه السلام به ابوالفضل العباس عليه السلام كه در دوران كودكى به سر مى برد، فرمود: بگو"يك ” عباس گفت : “يك ” حضرت على عليه السلام فرمود بگو “دو” عباس در پاسخ گفت :

“استحيى ان اقول باللسان الذى قلت واحدا، اقول اثنان ، من با آن زبانى كه يك گفته ام و به يكتايى خدا اقرار نموده ام شرم مى كنم كه بگويم : دو و از دايره يكتايى خدا خارج گردم”

امام صادق عليه السلام در شان عباس عليه السلام فرمود: كان عمنا العباس نافذا البصيره ،عموى ما، عباس بصيرت نافذ (چشم تيز بين و عمق نگر) داشت

فقبل على عينيه حضرت على عليه السلام دو چشمان حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام را بوسيد(4). طبق پاره اى از روايات، حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام در اين هنگام پنج سال داشت. بر همين اساس، امام صادق عليه السلام در شان عباس عليه السلام فرمود:

كان عمنا العباس نافذا البصيره

عموى ما، عباس بصيرت نافذ (چشم تيز بين و عمق نگر) داشت.(5)

نيز بر همين اساس ، مرحوم علامه محمد باقر بيرجندى مى نويسد: ان العباس من اكابر الفقها و افاضل اهل البيت، بل انه عالم غير متعلم و ليس فى ذلك منافاه لتعلم ابيه اياه همانا عباس عليه السلام از فقهاى بزرگ و از برجستگان خاندان نبوت بود، بلكه او دانشمند درس نخوانده بود و اين مطلب منافاتى با علم آموزى پدرش حضرت على عليه السلام به او ندارد.(6)

علامه مامقانى نيز مى نويسد:

و قد كان من فقها اولاد الائمه ، حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام از فقهاى فرزندان امامان عليهم السلام بود.(7) مسلم است كه حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام از اكابر و افاضل فقها و علماى اهل بيت عليهم السلام بوده و معلوم است كسى كه در پرتو آفتاب ولات و در مدرسه امامت حضرت على بن ابيطالب عليه السلام و حضرت امام حسن و حضرت امام حسين عليهاالسلام تربيت شده و كسب علم و نورانيت نموده است، درك مقام و مرتبه فضل او براى ما ميسر نيست .

يك دهن خواهم به پهناى فلك

بگويم وصف آن رشك ملك

پي نوشت‌ها:

1. عين اين تعبير را يزيد درباره امام سجاد عليه السلام نمود، آنگاه كه در مسجد جامع دمشق شام ، مردم به يزيد اصرار كردند اجازه بدهد تا امام سجاد عليه السلام به بالاى منبر براى سخنرانى برود يزيد اجازه نمى داد و علت آن را چنين گفت : (انه من اهل بيت قد زقوا العلم زقا) امام سجاد عليهم السلام از خاندانى است كه علم و كمال را (مانند پرنده اى كه دانه ها را به دهان جوجه اش مى گذارد) با تمام وجود از خاندان خود به كام خويش آورده است . (بحار، ج 45، ص 138)

2.اقتباس از فرسان الهيجاء: ج 1، ص 192

3. همان ص 191 و 189 بنابراين شخصيت حضرت عليه السلام صرفنظر از ماجراى كربلا نيز ممتاز بود و در مقياس با فرزندان ديگر على عليهم السلام مثلا محمد حنفيه نيز برترى داشت .

4. مستدرك الوسائل : ج 2، ص 635، العباس عبدالرزاق مقرم ، ص 92

5.فرسان الهيجاء: ج 1، ص 191، تنقيح المقال : ج 2، ص 70

6.الكبريت الاحمر: ج 2، ص 45

7. تنقيح المقال : ج 2، ص 128