سیمای حوزه

عرفانِ سيدالشهداء عليه‏السلام

نويسنده: محمدکاظم فرقانی
دعای حضرت سيد الشهداء عليه‏السلام در صحرای عرفات مشهور به دعای عرفه در مجامع مختلف روايی و ادعيه از جمله اقبال الأعمال(1)، البلد الأمين(2)، بحارالأنوار(3)، زاد المعاد(4)، مفاتيح الجنان(5)، والصحيفة الحسينيه(6) نقل شده است. در برخی از اين مجامع از جمله البلدالأمين و زادالمعاد و به گفته مرحوم علامه مجلسی در بعضی از نسخه‏های قديمی اقبال الأعمال(7)، اين دعا تنها يک بخش دارد که با عبارت «الحمد للّه‏ الذی ليس لقضائه دافع» آغاز می‏شود و با تکرار سه‏گانه ذکر «يا ربّ» پايان می‏يابد. اما در برخی ديگر، از جمله در اقبال الأعمال، بحارالأنوار، مفاتيح الجنان و الصحيفة الحسينيه پس از پايان بخش مذکور، بخش ديگری آمده است که با عبارت «الهی أنا الفقير فی غنای» آغاز می‏شود و با عبارت «انّک علی کلّ شی‏ء قدير» پايان می‏يابد.
مرحوم علامه مجلسی در بحارالأنوار در انتساب اين بخش از دعا به حضرت سيد الشهداء عليه‏السلام اظهار ترديد می‏کند و می‏نويسد:
«عبارات اين ورقه با سياق دعاهای حضرات معصومين سازگار نيست و تنها موافق مذاق صوفيان است. بنابراين يکی از بزرگان اين ورقه را از افزوده‏های يکی از مشايخ صوفيان دانسته است که به دعا ملحق کرده است»(8).
ملاحظه می‏شود که ترديد در انتساب اين بخش از دعا به حضرت سيد الشهداء عليه‏السلام مستند به تشکيک در وثاقت راويان آن نيست، بلکه مستند به محتوای آن است که به نظر مرحوم مجلسی ناسازگار با سياق ادعيه معصومين عليهم‏السلام و موافق مذاق صوفيان است.
منظور از مذاق صوفيان، انديشه وحدت وجود است که بدان شهره‏اند و عباراتی که در اين بخش از دعا موافق آن انديشه به نظر می‏رسد چنين است:

صفحات: 1· 2