سیمای حوزه

چند روز پیش وقتی سوار اتوبوس شدم گریه پسر بچه ی کوچکی نظر من و همه ی مسافران را به خود جلب کرده بود … مثل ابر بهار گریه می کرد و آرام نمی شد.
همین طور که در بهرش رفته بودم تا ببینم مشکلش چیست و چرا انقدر بی تابی می کند، متوجه شدم که مرتباً به مادرش می گوید: تو قول دادی! قول دادی ولی زدی زیرش … و همین جمله را مرتباً تکرار می کرد و گریه می کرد.
متوجه شدم که این ناراحتی این بچه از عدم تعهد و بدقولی مادرش است که درست یا غلط قولی را به او داده و به هر دلیل زیرش زده است…

خداوند بزرگ در قرآن کریم، خود را با وفاترین می شمارد و می فرماید: وَ مَنْ أَوْفی بِعَهْدِهِ مِنَ اللّهِ؛ چه کسی به پیمانش پای بندتر از خداست. (توبه: 111)
خداوند منان، کمترین احتمال پیمان شکنی 314723 را نسبت به خود قاطعانه مردود می شمارد: فَلَنْ یُخْلِفَ اللّهُ عَهْدَهُ؛ خداوند هرگز پیمان شکنی نمی کند. (بقره: 80)
در جایی دیگر فرموده است: وَ بِعَهْدِ اللّهِ أَوْفُوا ذلِکُمْ وَصّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ (انعام: 152)
به عهد الهی وفا کنید. این چیزی است که خداوند شما را به آن سفارش کرده است تا متذکر شوید.
و نیز می فرماید: وَ أَوْفُوا بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ کانَ مَسْوءُلاً. (اسراء: 34)
به پیمان های خود وفادار باشید زیرا از پیمان ها سوال خواهد شد.
و در آیه دیگری هم آمده است: وَ الَّذینَ هُمْ لأَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُونَ؛ آنان (مومنین) به امانت و عهد و پیمان خود وفادارند. (مومنون: 8)
امام على علیه السلام می فرمایند: وَ إیّاكَ … اَن تَعِدَهُم فَتُتبِعَ مَوعِدَكَ بِخُلفِكَ… الخُلفَ یوجبُ المَقتَ عِندَ اللّه وَ النّاسِ: بپرهیز از خلف وعده كه آن موجب نفرت خدا و مردم از تو مى شود

فراموش نکنیم که نادیده گرفتن پیمان ها، جز خودخواهی و بی اعتنایی به حقوق دیگران و سبک شمردن شخصیت آنها علتی ندارد و افراد خودخواه و پیمان شکن از دید پیامبر اکرم صلی الله و علیه وآله نکوهش شده اند. چنان که ایشان فرموده است: «لا دینَ، لِمَن لا عهدَ له؛ آن کس که به پیمان خود وفادار نیست، مسلمان نیست.»
و نیز حضرت علی (علیه السلام) در این رابطه می فرمایند: هیچ موضوعی همانند وفای به عهد در میان مردم با تمام اختلافاتی که دارند، مورد اتفاق نیست.(نهج البلاغه، نامه 53)
همین وفای به عهد درباره کودک اهمیتش زیادتر، و تاکید بیشتر به خود می گیرد تا جامه عمل پوشانده شود، در این رابطه داریم که پیامبر صلى الله علیه و آله می فرمایند :«اَحِبُّوا الصِّبیانَ وَ ارحَمُوهُم ، وَ اِذا وَعَدتُموهُم شَیئا فَفُوا لَهُم ، فَاِنَّهُم لا یَدرونَ اِلاّ اَ نَّ كُم تَرزُقونَهُم»؛ كودكان را دوست بدارید و با آنان مهربان باشید و هرگاه به آنان وعده دادید، به آن وفا كنید، زیرا آنان روزى دهنده خود را كسى غیر از شما نمی دانند. (كافى، ج 6، ص 49)
بنا به فرمایش پیامبر گرامی اسلام صلى الله علیه و آله ؛ کودک، والدین را تکیه گاه اصلی خود می داند. فرزند اگر گفتار و كردار والدین خود را دوگانه ببیند، خود را بی پناه حس می كند و آشفته و سرگشته می شود و این بی اعتمادی به والدین، حتی اعتقاد او نسبت به اصول انسانی و اسلامی سست می کند و بیان مطالب تربیتی و الفاظ زیبا هرگز نمی تواند جبران كننده زشتی خلف وعده شود و اثر آن را از ذهن حساس و تیزبین فرزند پاک کند.
نشانه ای از نشانه های مومن بودن

پیامبر صلى الله علیه و آله می فرمایند :«اَحِبُّوا الصِّبیانَ وَ ارحَمُوهُم ، وَ اِذا وَعَدتُموهُم شَیئا فَفُوا لَهُم ، فَاِنَّهُم لا یَدرونَ اِلاّ اَ نَّ كُم تَرزُقونَهُم»؛ كودكان را دوست بدارید و با آنان مهربان باشید و هرگاه به آنان وعده دادید، به آن وفا كنید، زیرا آنان روزى دهنده خود را كسى غیر از شما نمی دانند

خداوند متعال یکی از نشانه های مومنان را وفای به عهد می شمرند و می فرمایند:«وَ الْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ» (سوره بقره/177) (مومنان آنهایی هستند که) به عهد و پیمان خود وفا دارند. پس کسی که چک او بر می گردد در ایمانش شک کند علامت ایمان وفای به عهد است؛ کسی که قول داده باید عمل کند.
در آیه ای دیگر خداوند با بیان نشانه های خردمندان حق جو بیش از هر چیز، وفای به عهد و پیمان را گوشزد می کند: «الَّذینَ یُوفُونَ بِعَهْدِ اللّهِ وَ لا یَنْقُضُونَ الْمیثاقَ؛ آنها کسانی هستند که به عهد الهی وفا می کنند و پیمان را نمی شکنند.» (رعد: 20)
وفای به عهد حتی نسبت به دشمنان

رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم نیز وفای به عهد را از شرایط اساسی ایمان می داند و حضرت امیر علیه السلام نیز در فرمان خود به مالک اشتر، به اهمیت این مسئله در اسلام و جاهلیت اشاره می کند و آن را مهم ترین و عمومی ترین قانون اجتماع می شمارد:
و نیز حضرت علی (علیه السلام) در این رابطه می فرمایند: هیچ موضوعی همانند وفای به عهد در میان مردم با تمام اختلافاتی که دارند، مورد اتفاق نیست

اگر با دشمنی پیمانی بستی تا او را در پوشش پناه خویش بگیری، به پیمان خویش وفادار بمان و ذمه ات را با امانت کامل پاس دار و جان خود را سپر عهد و پیمان خویش قرار ده که در میان واجبات الهی، هیچ موضوعی همانند وفای به عهد در میان مردم جهان، با تمام اختلافاتی که با هم دارند، مورد اتفاق عمومی نیست. تا آنجا که مشرکان نیز پیش از مسلمانان در روابط خود بدان پای بند بودند؛ زیرا از پی آمدهای پیمان شکنی خاطرات تلخی داشتند.
کلام آخر:

بزرگی و انسانیت با خلف وعده سازگاری ندارد از همین جهت چنین انسانی بر آن چه ممکن نیست وعده نمی دهد… همانطور که امام على علیه السلام فرمودند: لا تَعِدَنَّ عِدَةً لاتَثِقُ مِن نَفسِكَ بِانجازِها: وعده اى نده كه از وفاى به آن اطمینان ندارى. (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص253 ، ح5316)
علت آن هم چنین بیان شده که امام على علیه السلام می فرمایند: وَ إیّاكَ … اَن تَعِدَهُم فَتُتبِعَ مَوعِدَكَ بِخُلفِكَ… الخُلفَ یوجبُ المَقتَ عِندَ اللّه وَ النّاسِ: بپرهیز از خلف وعده كه آن موجب نفرت خدا و مردم از تو مى شود. (نهج البلاغه (صبحی صالح) نامه 53 ،ص444)