سیمای حوزه

خلاقیت کودکان باعث می‌شود تا آن‌ها بتوانند هنگام رو به رو شدن با چالش‌ها از راه‌های متفاوتی استفاده کنند. کودکی که دارای خلاقیت است می‌تواند ارزش ایجاد کند. به این معنا که با هوش خلاق خود توانایی به وجود آوردن آثاری ارزشمند را خواهد داشت.

***

تفکر خلاق چگونه ایجاد می‌شود؟
تفکر خلاق مجموعه‌ای از داده‌ها و اطلاعات است که باعث ایجاد یک فکر و ایده جدید می‌شود. در واقع خلاقیت، افکاری است که در ذهنتان می‌چرخد، بدون اینکه آن‌ها را کنترل کنید. خلاقیت یعنی این افکار و ایده‌های سردرگم را ترکیب کرده و شکل جدیدی از آن‌ها بسازید. تمام اختراعات و کشف‌ها، حاصل خلاقیت و در درجه بعدی نبوغ است.

برخی عواملی که در داشتن تفکر خلاق موثر هستند شامل هوش، توانایی بدنی، استعداد و علاقه‌های متنوع می‌باشد که کاملا ژنتیکی و انتسابی است. اما چیزی که مهم است توانایی شما و محیط برای پذیرش و پرورش توانایی‌های کودکتان است. نوع تربیت در شکل‌گیری تفکرات خلاقانه کودک نقش دارد.1

۵ سالگی، اوج تفکر خلاق
از آن جا که کودکان پیش از ۵ سالگی توجه و تمرکز کمتری دارند، رشد خلاقیت در بیشتر کودکان از ۵ سالگی به بعد آغاز می‌شود اما هستند کودکان خلاقی که از ۲ سالگی کارهای خلاقانه انجام می‌دهند و البته هوش بالاتری نسبت به همسالان خود دارند.

بنابراین والدین از ۵ سالگی به بعد با اتخاذ شیوه‌های متعدد می‌توانند امیدوار باشند که خلاقیت در کودکشان پرورش پیدا کند.

برخلاف تصور بسیاری از والدین درباره این که برای افزایش خلاقیت کودک نیاز به سرمایه‌گذاری مالی وجود دارد، در این راستا فقط لازم است کودک درباره اشیای موجود در محیط پیرامون خود اطلاعات کافی داشته باشد و اجازه یابد آن چه کنجکاوی‌اش را تحریک کرده است، در اختیار داشته باشد.2

۱۵ راه پرورش خلاقیت در کودکان

۱. به تخیلاتش بال و پر بدهید
اگر حین بازی یا انجام کارها کودک شما می گوید من پرواز میکنم و با تخیلات خودش شما را شگفت زده می کند, شما نیز با او همراه شوید. او را حین بازی ها و انجام کارها جدی بگیرید.

۲. از بی نظمی نهراسید
همه ما کودکان مرتب و تمیز را ترجیح می دهیم ولی تا کودک بی نظم نباشد آفریننده نیز نخواهد بود. اجازه بدهید پس از انجام کارهایش به مرتب کردن محیط بپردازد.

۳.قوانین را به عهده او بگذارید
هنگام بازی بگذارید او قوانین را تعیین کند و انتظار نداشته باشید همواره تابه قوانین شما باشد. با قوانین او کنار بیایید.

۴.وسایل را مهیا کنید
اگر میخواهید هم کودک خلاقی داشته باشید و هم خانه ای مرتب, وسایل آسایش را مهیا کنید. بطور مثال با چسباندن کاغذ های بزرگ روی دیوار اجازه دهید او روی دیوار نقاشی کند و یا از رنگ های انگشتی استفاده کنید.

۵. کاردستی
کاردستی ها علاوه بر افزایش مهارت های فیزیکی کودک به رشد خلاقیت او نیز کمک می کنند. وسایل مورد نیاز را آماده کنید و ابتدا از او بخواهید با ایده های خودش یک کاردستی زیبا خلق کند.

۶. نقاشی
دنیای نقاشی بچه ها متعلق به آن ها است. نقاشی کشیدن آسان ترین راه نمایش ایده ها و تخیلات آن ها است بنابراین به نقاشی های آن ها بیشتر توجه کنیم و امکانات لازم برای تقاشی کردن کودکانمان را فراهم کنیم.

۷. موسیقی
همه کودکان از شنیدن موسیقی لذت می برند و سعی می کنند آوایی که شنیده اند را تکرار کنند. یک ابزار موسیقی کودکانه مانند طبل یا شیپور های کوچک, پیانو های اسباب بازی, ساز دهنی و… برای آن ها تهیه کنید. به صدا در آوردن سازها یکی دیگر از روش های ابراز حالات درونی کودکان است.

۸. سوال های بی پایان
حق دارید اگر گاهی از سوالات بی پایان کودکانتان کلافه شوید ولی همین سوال های کودکانه تاثیر بسزایی در رشد خلاقیت کودکان دارد بنابراین حوصله پیشه کنید و با صبوری به سوالات آن ها پاسخ دهید.

۹.رقصیدن
یکی دیگر از ره های پرورش خلاقیت, حرکات موزون با موسیقی های مختلف است. این کار کودک را به خلق حرکات جدید وا می دارد و به او در حفظ تعادل بدنش نیز کمک می کند.

۱۰. داستان ها
خواندن داستان ها را هدفمندتر کنیم و اجازه دهیم کودک هم در این داستان سرایی شرکت کند. نیمی از داستان را تعریف کنید و نیمه بعدی را به او بسپارید تا داستان را پایان دهد. به نحوه داستان سرایی او ایراد نگیرید و مشتاقانه گوش دهید تا او هم با لذت بیشتری داستان را برای شما تعریف کند.

۱۱.خمیربازی
خمیربازی علاوه بر افزایش مهارت های دستی کودک فرصتی برای خلق ایده های جدید برای او به ارمغان می آورد. ترکیب رنگ ها و ساختن هر آنچه در ذهن دارد یکی از راه های پرورش خلاقیت در کودک است.

هنگام خمیر بازی از سفره های نایلونی به عنوان بستر کار استفاده کنید تا مرتب کردن محیط پس از بازی راحت تر باشد.

۱۲.اسباب بازی های ساختنی
اسباب بازی هایی مانند مکعب های چوبی یا سازه هایی که به یکدیگر متصل می شوند یکی از بهترین انواع اسباب بازی ها هستند. این سازه ها برای مجسم کردن ایده هایی که کودکان در ذهن دارند بسیار مناسب هستند.

۱۳.پاداش به تلاش ها
پس از هر تلاشی به کودک پاداش دهید. مهم نیست در خلق یا مجسم کردن ایده هایش چقدر موفق عمل کرده است, او به این تشویق یا پاداش برای ادامه راه نیاز دارد. منظور از پاداش حتما خوراکی یا اسباب بازی یا … نیست. لبخند و توجه و عبارات محبت آمیز بهترین پاداش برای کودکان است.

۱۴.شما بپرسید
کنجکاوی کودکتان را برانگیزید. در هر محیطی یا هر شرایطی می توانید با مطرح کردن سوالاتی او را به تفکر وا دارید. با دیدن عکس یک فیل از او بپرسید: میدانی غذای فیل ها چیست؟ یا می توانی حدس بزنی آن ها چطور می خوابند؟ و …

۱۵.اشتباه کنید
کودک را از اشتباهاتی که برایش خطر جانی ندارد دور نکنید. هر اشتباه یک تجربه و یک درس است و یا شاید یک مسئله و یک فرصت برای حل مسائل پیش آمده.3

عوامل بازدارنده‌ خلاقیت در کودکان

والدین
والدین اغلب انتظارات خاصی از کودکانشان دارند و کودکان خلاق ممکن است با این انتظارات هماهنگ نباشد. کودکان خلاق اغلب اقتدار، محدودیت‌ها، منطق و انتظارات والدین را زیر سوال می‌برند و به صورت متفاوتی رفتار می‌کنند.

والدین ممکن است این رفتارهای خلاق را نوعی بی‌ادبی قلمداد کنند یا رفتارهای کودک شان را خیلی عجیب و غریب، نابالغ، غیر عادی یا شیطانی بداند. بنابراین لازم است والدین اطلاعات کافی و لازم درخصوص ماهیت خلاقیت و فرایند آن داشته باشند.

مدرسه
معلم ممکن است ارزش کودک خلاق را درک نکند. اغلب کودکان خلاق باید در موقعیت مدرسه بر اساس همنوایی کامل عمل کنند. کودک یاد می‌گیرد شب سیاه است و اگر در نقاشی‌اش از رنگ دیگری غیر از آن استفاده کند مورد تمسخر قرار می‌گیرد.

نقش‌های جنسیتی
در هر جامعه‌ای نقش‌های جنسیتی خاصی وجود دارد، در اغلب مواقع این نقش‌ها علاوه بر محاسنش محدودیت‌هایی برای رشد خلاقیت در کودکان فراهم می‌کند. وقتی ما انتظار داریم کودک پسرمان فعال، مستقل و قوی باشد و برعکس دخترمان منفعل، وابسته و از خود گذشته و فداکار باشد با این شیوه به کودکانمان آسیب می‌رسانیم.

اگر نقش‌های جنسی به این صورت برای کودک دیکته شود، پسرها از رسیدن به فعالیت‌های آرام خودداری می‌کنند و دخترها از دستیابی به فعالیت‌ها و تجربیات فعال و زنده دوری می‌کنند. در حالی که هر دو نوع تجربه برای فرایند خلاقیت ضروری است. اغلب افراد خلاق صفات شخصیتی زنانه (مانند حساسیت) و مردانه (مانند استقلال) را با هم دارند.

جامعه، سنت و فرهنگ
جامعه، سنت و فرهنگ مفاهیم متفاوتی هستند که هر یک، رفتارها، ارزش‌ها و نگرش‌های خاصی را دیکته می‌کنند. ممکن است کودکان خلاق با یک دستور کار متفاوت عمل کنند. مشکل زمانی بروز می‌کند که بزرگسال همه پاسخ‌ها را دارد و از کودک انتظار دارد که در قالب چارچوب‌ها رفتار کند.

بدیهی است که احترام به انتظارات جامعه، سنت‌ها و فرهنگ از اهمیت بسیاری برخوردار است به شرط آنکه قید و بندهای دست و پا گیر برای افراد به وجود نیاورد.

قوانین
خلاقیت فعالیتی سازمان نیافته است و گاهی لازم است که در حین بازی با ایده‌ها، «قوانین» را زیر پا بگذاریم. لیکن خلاقیت زمانی بهتر شکوفا می‌شود که حدود و هدفی موجود باشد.

احترام گذاشتن به دیگران و ملاحظه کاری بخش مهمی از محیط خلاقانه را تشکیل می‌دهد. بنابراین ما باید این قدرت تشخیص را داشته باشیم که کدام قوانین باید تعلیق و کدام قوانین به بهبود خلاقیت کمک می‌کند.4

محدودیت‌های نسبی و مراقبت از کودک
در تمام این روش‌ها و بازی‌ها، مراقبت از کودک را در نظر بگیرید. برای او محدودیت‌های نسبی محافظت کننده را شرح دهید و او را قانع کنید که این محدودیت‌ها برای سلامتی خود اوست.

محدودیت‌ها در آشپزخانه، در ماشین هنگام رانندگی و در خیابان برخی از این محیط‌هایی است که کودک باید احتیاط را یاد بگیرد و رعایت کند.1

پرورش خلاقیت کودکان به عهده چه کسی است؟
تمام مسئولیت‌های پرورش و تربیت فرزند بر عهده والدین است، اما گاهی ممکن است ندانید که چه راهی درست و چه کاری غلط است. مشورت با افرادی که تخصصی در تربیت فرزند ندارند، ممکن است به رفتارهای اشتباه تان بیافزاید و باعث آسیب‌های روحی کودکتان شود. هر کودک، ویژگی‌های خاص خود و هر والدی نیز شرایط مخصوص خود را دارد.1

پینوشتها
1.www.honarehzendegi.com
2.www.beytoote.com
3.www.radiokodak.com
4.www.setare.com