سیمای حوزه

تاريخچه زندگي امام

امام خميني در تاريخ بيستم جمادي الثاني /1320 هجري قمري مصادف با سال روز ميلاد مسعود بانوي بزرگ اسلام ،حضرت فاطمه (ع) در شهرستان « خمين » چشم به جهان گشود .
پدر ايشان آيت الله شهيد، مرحوم سيد مصطفي موسوي - فرزند برومند علامه ي جليل القدر مرحوم سيد احمد موسوي -است که بنا به گفته ي بعضي از خاندان جليل صاحب « عبقات الانوار » مي باشد .
مرحوم سيد احمد موسوي که در نجف اشرف بوده اند بنا به دعوت و درخواست مرد نيکوکار و بزرگواري به نام « يوسف خان کمره اي » که براي زيارت به عتبات مقدسه مشرف شده بود به منظور ارشاد و پيشوايي اهالي «خمين» به آن سامان مي رود و با دختر مرحوم « يوسف خان » ازدواج مي کنند. که از فرزندانشان يک دختر و پسر به نامهاي :« صاحبه » و « مصطفي » باقي مي مانند .
مرحوم سيد مصطفي نيز تحصيلات خود را در نجف اشرف و سامراء در عهد ميرزاي شيرازي دنبال کرده و در زمره ي علما و مجتهدين عصر خود قرار مي گيرند و پس از بازگشت از نجف اشرف ، زمامت وپيشوايي اهالي خمين را عهده دارمي شوند . در تاريخ ذيحجه ي/1320 قمري در بين راه خمين - اراک مورد سوء قصد بعضي از اشرار قرار مي گيرند ودر اصابت چند گلوله به کتف وکمر ايشان در سن 47 سالگي به شهادت مي رسند .جنازه آن مرحوم به نجف اشرف منتقل گرديده و در آنجا دفن مي شود .آيت الله شهيد داراي سه پسر و سه دختر بودهاند که پسرهاي ايشان عبارتند از : 1- سيد مرتضي « معروف به پسنديده » که از علماي جليل القدر ساکن قم بودند .
2- سيد نورالدين که از محترمين مقيم تهران بودند .
3- سيد روح الله ( امام خميني ) که آخرين فرزند آن مرحوم مي با شند.(1)
روح الله در پنج ماهگي به افتخار خانوادگي شهيد نائل آمد .
پس از شهادت پدر تا سن 15 سالگي تحت سرپرستي مادر شجاع و با تقوايش « هاجر » وعمه ی با ايمان وپرهيز گارش « صاحبه خانم » بود ، و از آن پس اين دو عزيز را از دست داد .
امام در نوجواني از روحيه اي حماسي برخوردار بود و در فعاليتهاي جهادي شرکت مي کرد .
دفتر شعري که از دوران نوجواني او بر جا مانده است نشانه ی رشد سياسي و آگاهي او از جامعه است .
امام بخشي از علوم حوزوي را نزد برادرش آيت الله پسنديده و اساتيد ديگر فرا گرفت و در سال 1298 ه.ش براي ادامه تحصيل به اراک رفت از محض آيت الله العضمي حاج شيخ عبدالکريم حائري يزدي موسس حوزه علميه قم بهره گيرد . امام پس مدت کوتاهي حاج شيخ به قم مهاجرت کرد واو نيز سال 1300هجري شمسي رهسپار حوزه قم گرديد. با توجه به استعداد سرشاري که داشت تحصيلات خود را کامل کرد و در نتيجه از همه علوم حوزوي از ادبيات ، منطق ، فقه ، اصول ، فلسفه و کلام ، عرفان ، رياضيات ، نجوم و اخلاق بهره مند گرديد .معلم اخلاق او آيت الله ميرزا جواد ملکي تبريزي ، استاد عرفان او آيت الله آقا ميرزا محمد علي شاه آبادي واستاد خارج فقه و اصول وي آيت الله العظمي حاج شيخ عبدالکريم حائري يزدي رضوان الله عليهم بودند (2)
تاليفات حاج مرزا جواد ملکي تبريزي اسرار الصلاة ، المراقبات ، لقاءالله ، حاشيه غايه الغصوي ، ترجمه ی عروةالوثقي مي توان نام برد . از سال 1340 که حوزه قم تاسيس شد تا سال 1343 که ايشان رحلت کرد ، عده اي از درس اخلاق او استفاده کرده اند که يکي از آنها حضرت امام خميني بوده است. امام خميني در تاليفات خود از کتابهاي ايشان مطلب نقل مي کنند ودر کتاب «سر الصلاة » به مطالعه ی کتابهاي ايشان سفارش مي کند .
امام خميني رضوان الله عليه کتابهاي « فصوص » مفاتيح الغيب ومنازل السائرين را که هر سه از کتابهاي مهم عرفان است نزد مرحوم آيت الله آقا ميرزا محمد علي شاه آبادي خواندند. امام خميني شيفته مرحوم شاه آبادي بودند و مکرر در صحبت هاي خود و نيز در بسياري از آثار خود مانند « مصباح الهدايه »،« اربعين »،« تعليقه بر فصوص »،« تعليقه بر مصباح الانس» از ايشان به عظمت ياد و گاهي مطلبي نقل مي کنند.
امام از حدود سال 1345 تا سال فوت استاد حائري يزدي يعني 1355 از درس فقه واصول اين علا مهء جليل بهر ه مند شدند وهميشه از ايشان با عظمت و تجليل ياد مي کردند .(3)
امام خميني علاوه بر مقام ممتاز فقاهت، در علوم هيئت ،فلسفه ،حکمت و عرفان نيز داراي مهارتي ويژه و تخصصي کامل مي باشد . استاد ايشان در علم هيئت مرحوم شيخ علي اکبر يزدي ( معروف به حکيم ) مي باشند و فنون مختلفه کتب عرفان ، حکمت و فلسفه را از مهذب مرحوم شيخ محمد علي شاه آبادي فرا گرفته است.

در راه تکامل

امام خميني که داراي هوش و استعداد سرشاري بود در همان اوان کودکي آغاز به درس کرد و داخل منزل خود ، نزد معلمي به نام « ميرزا محمود » به خواندن و نوشتن مشغول گرديد و سپس قدم به مکتب گذاشت و نزد استاد مکتبي که « ملا ابوالقاسم » نام داشت تحصيلات خود را دنبال کرد و نيز پيش استاد ديگري به نام « شيخ جعفر » به درس آموزش ادامه داد .و آنگاه به مدرسه جديد که تازه تاسيس شده بود-قدم گذاشت وپيش شخصي به نام « آقا حمزه محلاتي » که استاد خط بود به تعليم خط پرداخت وبالاخره پيش ازآنکه 15سال را تمام کند ،تحصيلات فارسي آن روز را به پايان رسانيد . ورد خواندن و نوشتن از استاد بي نيازگرديد .آن گاه به تحصيل علوم اسلامي پرداخت ودر محضر برادر بزرگوارش آيت الله پسنديده صرف ونحو منطق را آغاز کرد وتا سال 1338ق، به تحصيل مقدمات در محضر ايشان ادامه داد وآن گاه که بنا شد براي ادامه تحصيل به حوزه علميه اصفهان رهسپار گردد، نغمه ي دل انگيز و روحاني حوزه علميه اراک که در آن روز تحت زمامت استاد بزرگ مرحوم حاج شيخ عبدالکريم حائري يزدي رونق به سزايي داشت ايشان را به آن سو جذب کرد ودر سال 1339 ق به اراک شتافت ودر محضر اساتيد فن به آموختن ادبيات مشغول گرديد در سال 1340ق که مرحوم آيت الله حائري حوزه علميه اراک را به هر مقدس قم انتقال داد،ايشان نيز که تازه کتاب مطول را شروع کرد ه بود به قم رفت و در مدرسه ي « دارالشفا » مسکن گزيد ودر حوزه جديد التاسيس قم تحصيلات خود را با جديت بيشتري دنبال نمود و با پشتکار و کوششهاي شبانه روزي موفق شد که تا سال 1345ق سطوح عاليه را به پايان رسانيده در حوزه هاي درس مرحوم حاج شيخ عبدالکريم حائري شرکت نمايد و در محضر آن استاد بزرگ ،پايه هاي علمي و مباني فقهي و اصولي خود را تحکيم و تکميل کرده و به درجه اجتهاد فايق گردد. (4)
از خدمات علمي امام قبل انقلاب بعد فوت مرحوم آيت الله حائري انجام دادند، تصيح و چاپ و انتشار « عبقات » بود .ابتدا جلدي را که مربوط به غدير است ،چاپ و منتشر کرد.در نجف و بورساي ترکيه « تحرير الوسيله » را نوشت . شيعه رساله اي به اين خوبي و جامعي نداشت. اين رساله که دوره کامل فقه است، بهترين يادگار حضرت ايشان براي عالم تشيع است . (5)

زندگي نوين

امام خميني تا سال 1348 ق تنها مي زيست. ولي در آن سال زمينه ي ازدواج ايشان فراهم آمد ودخت مکرمه آيت الله آقا حاج ميرزا محمد ثقفي تهراني به عقد ايشان درآمد.ثمره اين ازدواج با ميمنت ، دو پسر و 3 دختر بود. (6)
که پسران ايشان عبارت بودند از :
1- شهيد حجت السلام والمسلمين حاج سيد مصطفي خمینی