سیمای حوزه

راههای ایجاد محبت اهل بیت (علیهم السلام) در کودکان و نوجوانان (قسمت اول)

نويسنده: سيداميرحسين كامراني راد

مقدمه:

هر نوزادی با فطرت دینی متولد می شود و از همان دوران طفولیت باید فرزندان را به روش دینی تربیت کرد،زیرا حضرت علی (علیه السلام) می فرمایند: (الدَّرسُ فِی الصِغَرِ کَالنَّفسِ فِی الحَجَرِ؛دروس در دوران کودکی،هم چون نقش در سنگ است.)
امروز دیگر تردید در فعالیت های برنامه ریزی دشمن برای هجوم به فرهنگ دینی و ارزش های اخلاقی و انقلابی ما،نشانه ی بی خبری و غفلت و سادگی است. معرفی الگوهای ناسالم به جوانان و نوجوانان و کشاندن آنان به وادی عشق های سر راهی و نمونه های مبتذل و اشباع گناه آلود و انحرافی این نیاز و خلأ روحی،یکی از همین دامها و برنامه هاست.
با این حساب،برای صیانت جوانان و نوجوانان عزیز از این آفت ها و توطئه ها،از سنین کودکی و نوجوانی باید برنامه داشت و هوشیارانه و دقیق،در جهت تغذیه ی فکری و روحی و عاطفی و هدایت آنان در سیر (صراط مستقیم) بر اساس (قرآن و عترت) تلاش کرد.
ایجاد محبت اهل بیت (علیهم السلام) در دل کودکان و نوجوانان و گره زدنِ اندیشه و عاطفه و محبت آنان با این خاندان پاک و نمونه،می تواند یکی از این شیوه ها و برنامه ها به شمار آید.
برای آنان که در پی (مهرورزی) و دل باختن و محبوب گزیدن و دوست داشتن اند،اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) بهترین و برترین محبوب و معشوق اند.رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: (فرزندان خود را با محبت من و محبت اهل بیت من تربیت کنید.)
(مودّت ذی القربی) توصیه ی قرآن کریم و اجر رسالت پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) است و (حبّ اهل بیت) به عنوان (عشق برتر) گرانبها ترین سرمایه ی ماست که سعادت دنیا و نجات آخرت را در پی دارد.
تربیت دینی و ولایی فرزندان،موجب سربلندی والدین و مصونیت فرزندان در مقابل مفاسد اخلاقی و انحرافات فکری می شود.
آن چه در ساختن شخصیت یک انسان مؤثر است،خیلی پیشتر از مدرسه و جامعه آغاز می شود و به مسأله ی تغذیه،شیر مادر،روحیات والدین،شرایط ایام بارداری،انعقاد نطفه و… هم مربوط می شود و موضوع وراثت نیز،در جای خود مهمّ است. در زندگی نامه ی بسیاری از بزرگان دین یا شهیدان اسلامی می خوانیم و می شنویم که مادرانشان آنان را با وضو شیر داده اند،ایام بار دادن و شیر دادن،مواظب حالات روحی خود،غذای حلالی که می خورده اند،مجالسی که شرکت می کرده اند،کتابهایی که می خوانده اند و… بوده اند.
این مراقبت ها در روحیه و خصلت های کودک تأثیر می گذارد. این که مادر در ایام بارداری و یا هنگام شیر دادن،چه صداها و
نوارهایی بشنود و چه تصاویر و فیلم هایی ببیند،در چه جلساتی شرکت کند با چه کسانی معاشرت داشته باشد،در تکوین شخصیت
معنوی فرزند بی اثر نیست.
آن چه در آداب و سنن اسلامی در مورد کودکان ونوزادان است (از قبیل: از خداوند فرزند صالح خواستن کام نوزاد را با آب فرات و تربت کربلا برداشتن،هنگام تولد و نامگذاری در گوش او اذان و اقامه گفتن،نام نیک برای او نهادن،از نام ائمه (علیهم السلام) برای فرزندان گذاشتن،یاد دادن قرآن کریم و حدیث اهل بیت (علیهم السلام) به فرزندان و آموختن نماز و وداشتن به روزه و…) همه نشان دهنده ی تأثیر این گونه امور در خلق و خوی کودکان است.حضرت علی (علیه السلام) فرموده اند: من از خدای خود فرزندانی زیبا روی و خوش قامت نطلبیدم،بلکه از پروردگار خواستم فرزندانی به من عطا کند که مطیع خدا و خائف از او باشند،تا هرگاه به آنان می نگرم که مطیع خدایند،چشمانم روشن گردد.) (1)

صفحات: 1· 2

معنای اطاعت 24 ساعته از نماز

مرحوم آیت‌الله حق‌شناس می‌گفت‌: نماز صحیح به دردت می‌خورد! اگر غیبت کنید، عمل بد کنید، نظر به نامحرم کنید، شما اطاعت از نماز نکرده‌اید… اطاعت خود نماز آن است که نهی آن را که از فحشا و منکر است به کار ببندید.

به گزارش  راسخون به نقل از خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس،  توجه فضایل و رذایل اخلاقی انسان را در موقعیتی قرار می‌دهد که در مسیر الی الله قرار گیرد تا در سایه آن لذت حضور خداوند را در تمام لحظات زندگی‌اش احساس کند، یکی از مسیرهایی که باعث می‌شود اخلاق در دل و جان آدمی نفوذ پیدا کند، نشستن در پای درس اساتید اخلاق است.
آنچه پیش‌رو دارید سلسله مباحث اخلاقی مرحوم آیت‌الله عبدالکریم حق‌شناس است که با موضوع «ارزش و جایگاه نماز» در مسجد امین‌الدوله ایراد ‌شده است:
*فضیلت علم و علم آموزی
نبی اکرم(ص) می‌فرماید: «اغد عالماً او متعلّماً او مستمعاً او محبّاً لهم» چند تا شد؟ یا عالم باش، یا متعلم، یا مستمع، یا دوستدار آن‌ها، «ولا تکن الخامس فتهلک»؛ یا باید دانشمند باشی، راه را بدانی برادر من! یا معلم باشی، یا محبّ اهل علم؛ مثل شما، که دو سه حیثیت اینها در شما جمع است؛ هم متعلم هستید و هم مستمع، یعنی دارید روایات را می‌شنوید و علوم اهل بیت را تعلیم می‌گیرید و هم اهل علم را دوست دارید.
خوب، شاید بعضی از آقایان اهل علم، روی مصالحی که در نظر است، این روایت را نخوانند، ولی پروردگار عزیز بنایش به آمرزش است، حالا در قیامت سئوال می‌کنند که آیا تو عالم بودی؟ نه! متعلم چطور؟ نه! مستمع چطور؟ نه! دوستدار اهل علم چطور؟ نه! در یک سفره‌ای با عالم هم خوراک بوده‌ای؟ نه! همه‌اش نه نه! منفی! ولیکن اسمت - در صورتی که جمشید خان نباشد ها! - به عالمی می‌خورد؟ بله؛ اسم من مثلاً عبدالله است؛ حسن، تقی، خیلی خوب! ببریدش بهشت. رحمت واسعه الهی تا این حد است؛

صفحات: 1· 2

حضرت معصومه ؛ زينب ثانى

تاريخ گوياى اين حقيقت تلخ است كه حكومت بنى اميه و بنى عباس،هر دو از دشمنان قسم خورده نبوت و ولايت بودند و اين كينه توزى با اسلام ناب را با جنايات مختلفى نشان مى دادند;با اين تفاوت كه اين نظام جبار بنى اميه به شكلى علنى،شمشير برهنه اى شده بود و قلوب خاندان ولايت را مى شكافت و در نشان دادن اين جنايات آن چنان اصرار مىورزيد كه ديگر حتى پدر،جرأت نداشت به فرزند خود بگويد كه از نسل اولاد على(ع) است.
اما شيوه حكومت بنى عباس،ظاهرى آرام و باطنى كينه توز وخصمانه داشت و بعضى اوقات مردم نيز تحت تأثير اين گونه رفتارهاى منافقانه قرار مى گرفتند.
مردم ايران درآن روزگار علاقه وافرى به خاندان ولايت و اهل بيت داشتند و حتى با وجود حاكميت استبداد عباسى در قلمرو اسلامى، از ابراز علاقه خود به آنان خوددارى نمى كردند. در اين ميان عده اى بر اين باورند كه اين علاقه به دليل ازدواج امام حسين(ع) با دختر يزدگرد سوم است، اما شواهد تاريخى نشان مى دهند كه اين علاقه ريشه الهى دارد.
نقل شده است زمانى كه آيه:
«ان يشاء يذهبكم ايها الناس و يات باخرين و كان الله على ذالك قديرأ»
اى مردم اگر خداوند بخواهد مى تواند شما را از اين دنيا ببرد و قومى ديگر را جانشين شما سازد و خداوند بر اين كار قادر است»
بر پيامبر نازل شد،آن حضرت دست بر شانه سلمان فارسى گذاشت و فرمود:
«آنان هموطنان سلمان هستند.»
در حقيقت پيامبر اسلام با اين سخن،آينده ملت ايران را پيش بينى نمود و وظيفه خطير آنان را گوشزد كرد.
دليل ديگر علاقه ايرانيان به اهل بيت،عدالت خواهى فطرى ايرانى ها و بى عدالتى پادشاهان فاسد و خودسراين كشور بوده است; همان حكام جبارى كه قرآن از آنان به نام مترف و مستكبر ياد مى كند. به طور كلى علت اصلى علاقه ايرانيان به خاندان امامت،فطرت عدالت خواهى آنان و عادل بودن ائمه اطهار بوده است.
البته علاقه اى كه ريشه هزار ساله دارد،به دور از عوامل سطحى و زودگذر است. حكومت بنى عباس نيز از وجود اين علاقه با خبر بود و مى دانست كه خبر اسارت امام موسى بن جعفر(ع) خشم مردم ايران را عليه حاكمان جبار بنى اميه و بنى عباس بر انگيخته و امكان دارد كه ايرانيان دست به قيامى همه جانبه بزنند و حكومت بنى عباس را سرنگون كنند. از اين رو،در پى چاره جويى برآمدند و از آن جا كه با رشادت هاى ملت ايران آشنا بودند،شمشير را چاره كار ندانستند و نقشه ولايتعهدى(اجبارى) امام على بن موسى الرضا(ع) را مطرح كردند.
با اين ترفند موذيانه , هم خطر قيام مردم ايران را از ميان بردند و هم امام هشتم را تحت نظر گرفته و رابطه مردم با ايشان را قطع نمودند.به اين ترتيب دسترسى به امام هشتم(ع) بسيار مشكل و حتى غير ممكن شد و مردم مجبور بودنداز طريق عوامل حكومتى خبرهاى مربوط به ائمه را دريافت نمايند.

صفحات: 1· 2

امام حسن عسكري (ع) از نگاه استاد مطهري (ره)

وجود مقدس امام حسن عسكرى عليه السلام از ائمه‏اى هستند[كه تحت فشار بسيار بودند]چون هر چه كه دوران ائمه[به دوره امام عصر عليه السلام]نزديكتر مى‏شد كار بر آنها سخت‏تر مى‏گرديد. ايشان در سامرا بودند كه در آن وقت مركز خلافت‏بود.از زمان‏«معتصم‏»مركز خلافت از بغداد به سامرا منتقل شد. مدتى آنجا بود، دو مرتبه برگشت.علتش هم اين بود كه لشكريان معتصم خيلى به مردم ظلم مى‏كردند و مردم شكايت كردند و ابتدا معتصم گوش نكرد ولى بالاخره هر طور بود راضى‏اش كردند و او براى اينكه سپاهيان از مردم دور باشند مركز را به سامرا منتقل كرد.
امام عسكرى و امام هادى عليهما السلام اجبارا در سامرا به سر مى‏بردند، در محلى كه به نام‏«العسكر»يا«العسكرى‏» ناميده مى‏شد، يعنى محلى كه محل سپاهيان و در واقع پادگان بود، يعنى خانه‏اى كه در آن زندگى مى‏كردند برايشان انتخاب شده بود كه مخصوصا در پادگان باشند و تحت نظر. ايشان در بيست و هشت‏سالگى از دنيا رفتند(پدر بزرگوارشان هم در حدود چهل و دو ساله بودند كه از دنيا رفتند)و دوره‏امامتشان فقط شش سال طول كشيد.
به نص تواريخ، تمام اين مدت شش سال يا در حبس بودند يا اگر هم آزاد بودند ممنوع المعاشرة و ممنوع الملاقات بودند.از نظر معاشرت آزادى نداشتند،اگر هم احيانا رفت و آمدهايى مى‏شد يا گاهى حضرت را مى‏خواستند،تحت نظر بودند،وضع عجيبى بود.
مى‏دانيد كه هر يك از ائمه گويى يك خصلت‏خاص بيشتر در او ظهور داشته است كه خواجه نصير در آن دوازده بند خودش هر يك از ائمه را با يك صفتى توصيف مى‏كند كه بيشتر در او ظهور داشته است. وجود مقدس امام عسكرى عليه السلام به جلالت و هيبت و رواء (1) به اصطلاح، ممتاز بودند يعنى اساسا عظمت و هيبت و جلالت در قيافه ايشان به نحوى بود كه هر كس كه ايشان را ملاقات مى‏كرد تحت تاثير آن سيما قرار مى‏گرفت قبل از اينكه سخن بگويند و او از علم ايشان چيزى بفهمد. وقتى كه سخن مى‏گفتند درياى مواجى شروع مى‏كرد به سخن گفتن، ديگر تكليفش روشن است.
در بسيارى از حكايات و روايات اين قضيه كاملا مشخص و محرز است. حتى دشمنان با اينكه ايشان را سخت تحت تعقيب داشتند و گاهى به زندان مى‏بردند وقتى كه با حضرت روبرو مى‏شدند وضع عجيبى داشتند، نمى‏توانستند در مقابل ايشان خضوع نكنند، كه در اين زمينه داستانى را محدث قمى در كتاب الانوار البهيه از احمد بن عبيد الله بن خاقان، پسر وزير المعتمد على الله، و او از پدرش نقل مى‏كند در حالى كه خودش هم حضور داشته است. داستان فوق العاده عجيبى است كه وقت گفتنش را عجالتا ندارم.
علت عمده اين كه اينقدر امام شديد تحت نظر بود اين بود كه اين مطلب شايع بود و مى‏دانستند كه مهدى امت از صلب اين وجود مقدس ظهور مى‏كند. همان كارى كه فرعون با بنى اسرائيل مى‏كرد كه چون شنيده بود كسى از بنى اسرائيل متولد مى‏شود كه زوال ملك فرعون و فرعونيها به دست او خواهد بود پسرهاى بنى اسرائيل را مى‏كشت و فقط دخترها را زنده نگه مى‏داشت و زنهايى را مامور كرده بود بروند در خانه‏هاى بنى اسرائيل و ببينند كدام زن حامله است و هر زنى را كه حامله بود تحت نظر بگيرند،عين اين كار را دستگاه خلافت‏با امام عسكرى عليه السلام انجام مى‏داد.چه خوب مى‏گويد مولوى:
حمله بردى سوى در بندان غيب تا ببندى راه بر مردان غيب
اين احمق فكر نمى‏كرد كه اگر اين خبر راست است مگر تو مى‏توانى جلوى امر الهى را بگيرى؟!هر چند وقت‏يك بار مى‏فرستادند به خانه حضرت به تفتيش، مخصوصا وقتى كه امام از دنيا رفت، چون گاهى مى‏شنيدند كه حضرت مهدى متولد شده‏اند. راجع به ولادت ايشان هم داستان را همه شنيده‏ايد كه خداى متعال ولادت اين وجود مقدس را مخفى كرد و در حين ولادت كمتر كسى متوجه شد. ايشان شش ساله بودند كه پدر بزرگوارشان از دنيا رفتند.در دوران كودكى، شيعيان خاص از هر جا كه مى‏آمدند حضرت ايشان را به آنها ارائه مى‏دادند. ولى عموم مردم اطلاع نداشتند، اما اين خبر بالاخره پيچيده بود كه پسرى براى حسن بن على عسكرى متولد شده است و او را مخفى مى‏كنند.
گاهى مى‏فرستادند به خانه حضرت كه اين بچه را به خيال خود پيدا كنند و بكشند و از بين ببرند، ولى كارى كه خدا مى‏خواهد مگر بنده مى‏تواند بر ضد آن عمل كند؟!يعنى وقتى قضاى حتمى الهى در يك جا باشد ديگر بشر نمى‏تواند كارى در آنجا بكند. بعد از وفات حضرت و نيز مقارن با وفات حضرت، مامورين ريختند خانه امام را تفتيش كامل كردند و زنهاى جاسوسه خودشان را فرستادند كه تمام زنها، كنيز و غير كنيز را تحت نظر بگيرند، ببينند آيا زن حامله‏اى وجود دارد يا نه؟ يكى از كنيزان را احتمال دادند كه حامله باشد.او را بردند تا يك سال نگاه داشتند، بعد فهميدند كه اشتباه كرده‏اند و چنين قضيه‏اى نبوده است.
وجود مقدس امام عسكرى مادرى دارد به نام‏«حديث‏»كه به لقب‏«جده‏»معروف است.
چون جده حضرت حجت(عجل الله تعالى فرجه)بودند ايشان را«جده‏»مى‏گفته‏اند. زنهاى ديگرى هم در تاريخ هستند كه به اعتبار اينكه شهرتشان به اعتبار نوه‏شان است اينها را«جده‏»مى‏گويند، از جمله جده شاه عباس است كه دو تا مدرسه هم در اصفهان به نام‏«جده‏»داريم. زنى كه شهرتش به نام نوه‏اش باشد قهرا به نام‏«جده‏»معروف مى‏شود. اين زن بزرگوار به نام‏«جده‏»معروف شد.ولى تنها جده بودن سبب شهرتش نشد، مقامى دارد، عظمتى دارد، جلالتى دارد، شخصيتى دارد كه نوشته‏اند(مرحوم محدث قمى رضوان الله عليه هم در الانوار البهية مى‏نويسد)بعد از امام عسكرى مفزع الشيعه بود يعنى ملجا شيعه اين زن بزرگوار بود.
قهرا در آن وقت-چون امام عسكرى بيست و هشت‏ساله بوده‏اند كه از دنيا رفته‏اند،على القاعده مطابق سن امام هادى هم حساب كنيم-زنى بين پنجاه و شصت‏بوده است.اينقدر زن‏با جلالت و با كمالى بوده است كه شيعه هر مشكلى برايش پيش مى‏آمد به اين زن عرضه مى‏داشت.
مردى مى‏گويد به خدمت عمه امام عسكرى حكيمه خاتون دختر امام جواد رفتم، با ايشان صحبت كردم راجع به عقايد و اعتقادات مساله امامت و غيره. ايشان عقايد خود را گفت تا رسيد به امام عسكرى. بعد گفت فعلا امام من فرزند اوست كه الآن مستور و مخفى است.گفتم حال كه ايشان مخفى هستند اگر ما مشكلى داشته باشيم به چه كسى رجوع كنيم؟ فت‏به جده رجوع كنيد.گفتم:عجب!آقا از دنيا رفت و به يك زن وصيت كرد؟!فرمود: امام عسكرى همان كار را كرد كه حسين بن على كرد.حضرت امام حسين وصى واقعى‏اش و وصى او در باطن على بن الحسين بود ولى مگر بسيارى از وصاياى خودش را در ظاهر به خواهرش زينب سلام الله عليها نكرد؟عين اين كار را حسن بن على العسكرى كرد. وصى او در باطن اين فرزندى است كه مخفى است ولى در ظاهر كه نمى‏شد بگويد وصى من اوست. در ظاهر وصى خودش را اين زن با جلالت قرار داده است.
باسمك العظيم الاعظم الاعز الاجل الاكرم يا الله…
پروردگارا ما را قدر دان اسلام و قرآن قرار بده.
پروردگارا ما را قدر دان پيغمبر اكرم قرار بده، ما را قدر دان اهل بيت اطهار قرار بده، انوار محبت و معرفت‏خودت در دلهاى ما بتابان، انوار معرفت و محبت پيغمبر و آل پيغمبر در دلهاى ما قرار بده. اموات ما مشمول عنايت و رحمت و مغفرت خودت بفرما.

پي نوشت :

1- [به معنى حسن منظر].

منبع:مرتضى مطهرى، مجموعه آثار ، جلد ، 18 صفحه 147

امام حسن عسکری علیه السلام فرمودند:
شیعیان ما در اندوهی دائم به سر می برند تا فرزندم که پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله نوید ظهورش را داده، ظاهر شود.

اسوه بشریت
نويسنده:حجت الاسلام رسول جعفريان
ولادت، وفات
امام حسن بن علي عسکري عليه السلام يازدهمين امام شيعيان، بنا به نقل مرحوم کليني در ماه رمضان يا ربيع الآخر 232 ق چشم به جهان گشود و 28 سال زندگي کرد. ابن خلّکان تولد ايشان را روز پنجشنبه يکي از ماههاي سال 231 ق دانسته و قول ديگري نيز که ششم ربيع الآخر از سال 232 باشد، نقل کرده است. شيخ مفيد و سعد بن عبدالله، ربيع الآخر را پذيرفته‌اند. مسعودي سن آن حضرت را به هنگام شهادت 29 سال دانسته است بنابراين، او بايد تولد آن حضرت در سال 231 را معتبر دانسته باشد.
رحلت امام عسکري(علیه السلام) بنا به گزارش اکثريت روات، هشتم ربيع الاول از سال 260 ق اتفاق افتاده و جمادي الاولي همين سال نيز به عنوان قولي ديگر در اين مورد نقل شده است.
از آنجا که رحلت امام هادي(علیه السلام) در سال 254 ق اتفاق افتاده، طبعاً دوران امامت حضرت عسکري(علیه السلام) طبق روايت شيخ مفيد، شش سال و براساس نقل سعد بن عبدالله پنج سال و هشت ماه بوده است.
در مورد نام مادر آن حضرت که ام ولد نيز بوده گزارشهاي مختلفي وجود دارد. در برخي از مصادر، «حديث» يا «حديثه» و در برخي ديگر نام آن بانو«سوسن» ذکر شده است. عيون المعجزات نام صحيح او را«سليل» دانسته و با عبارت «کانْت مِن العارفات الصّالحات» وي را ستوده است.
القاب خود آن بزرگوار را «الصّامت»، «الهادي»، «الرّفيق»، «الزّکي» و «النّقي» ذکر کرده‌اند و برخي از مورخين لقب«الخالص» را نيز بر القاب آن حضرت افزوده‌اند. «ابن الرضا» نيز کنيه‌اي بوده که امام جواد و امام عسکري(علیه السلام) هر دو با آن مشهور شده بودند. چنانکه امام هادي و امام عسکري(علیه السلام) به لقب عسکريين معروف شده‌اند. نقش انگشتري امام عسکري(علیه السلام) به دو صورت«سبحان من له مقاليد السّموات والارض» و«إنّ الله شهيد» ذکر شده است.
احمد بن عبيدالله بن خاقان مشخصات ظاهري آن بزرگوار را چنين وصف کرده است: او داراي چشماني سياه، قامتي نيکو، صورتي زيبا و بدني خوب بوده است.

صفحات: 1· 2

مناقبى كه براى هر يك از ائمه ذكر شده در بسيارى از اوقات با يكديگر اختلاف دارد. البته اين بدان معنا نيست كه منقبتى كه به يك امام مخصوص داشته‏ايم در امام ديگر موجود نبوده است. بلكه آنان همگى در تمام مناقب و فضايل پسنديده مشترك‏اند. آنان همه از يك نور و از يك طينت‏سرشته شده‏اند و هر كدام در برخوردارى از صفات پسنديده سرآمد مردم روزگار خويش بوده‏اند اما از آنجا كه مقتضيات هر دوره و بازنمودهاى اين صفات در ائمه، بر حسب اختلاف هر عصر و دوره، متفاوت است هر يك مناقب خاص خود را دارند. به عنوان مثال ظهور آثار شجاعت از امير مؤمنان (ع) و فرزند بزرگوارش امام حسين (ع) همچون ظهور آنان در ديگر ائمه نيست. شجاعت على (ع) با جهاد وى در ركاب پيغمبر (ص) و نبرد او با قاسطين و مارقين و ناكثين در روزگار خلافتش به ظهور رسيد و شجاعت‏حسين (ع) نيز به هنگامى كه دستور يافت‏با ستمگران به مبارزه برخيزد، آشكار شد. اما ديگر ائمه چون مامور به تقيه و مدارا بودند، بروز جاعت‏بدان‏گونه كه در آن دو امام (ع) مشاهده شد، لزومى نيافت. اما با اين وصف همه آنان در اينكه شجاع‏ترين مردم زمانه خويش بوده‏اند، مشترك‏اند. در عوض صفت علم در امام باقر (ع) و امام صادق (ع) بيش از ساير ائمه به چشم مى‏خورد. زيرا شرايط آنان به گونه‏اى بود كه در واپسين روزگار حكومتى مى‏زيستند كه به نابودى مى‏گراييد و در همان حال حكومت ديگرى مى‏رفت تا جايگزين حكومت پيشين شود. اما صفت علم در تمام آنها مشترك است و آنان همگى داناترين مردم روزگار خويش بوده‏اند. همچنين نشانه‏هاى كرم و بخشش و فراوانى صدقات و آزاد كردن بندگان در برخى از ائمه نسبت‏به بعضى ديگر نمود بيش‏ترى دارد چرا كه از نظر مالى وسعت معيشت داشته‏اند و يا آنكه در زمان آنها تعداد فقرا بسيار بوده است. اما همه آنان در كرم و سخاوت سرآمد دوران خود به حساب مى‏آمده‏اند. در برخى از ائمه نيز صفت عبادت از برجستگى بيش‏ترى برخوردار است و اين بدان خاطر بوده كه اطلاع مردم از احوال آنان كمتر بوده و يا آنكه آن امام مدت اندكى در دنيا زيسته است. با اين حال همه ائمه عابدترين مردم زمانه خويش به شمار مى‏آمده‏اند. همچنين صفت‏حلم در برخى از ائمه بيش از ساير امامان در نظر جلوه مى‏كند، چرا كه ممكن است آن امام در طول زندگى خويش متحمل انواع آزار و اذيت‏شده و تحمل آن همه سختى و شكنجه خود به خود سبب بروز حلم بيش‏ترى از سوى امام مى‏گردد. اما با اين وصف همه امامان از حليم‏ترين مردم روزگار خويش محسوب مى‏شده‏اند. اينك به بازگويى مناقب و فضايل امام صادق (ع) مى‏پردازيم. مناقب آن حضرت بسيار است كه به اقتصار از آنها ياد مى‏كنيم.

1. علم: عبد العزيز بن اخضر جنابذى در كتاب معالم العترة الطاهره از صالح بن اسود نقل مى‏كند كه گفت: «شنيدم جعفر بن محمد مى‏گويد: پيش از آن كه مرا از دست دهيد، هر چه مى‏خواهيد از من بپرسيد. زيرا هيچ كس پس از من نمى‏تواند از علوم و دانشها، چنان كه من به شما مى‏گويم، شما را آگاه كند. »

ابن حجر در الصواعق، مى‏نويسد: مردم به اندازه‏اى از علوم امام صادق (ع) نقل كرده‏اند كه سخنانش توشه راه كاروانيان و مسافران و آوازه‏اش در هر گوشه و كنار زبانزد مردم گشته است. ابن شهر آشوب در مناقب مى‏گويد: «از آگاهى به علوم امام صادق (ع) به اندازه‏اى نقل شده كه از هيچ كس ديگرى منقول نيست. »وى همچنين مى‏نويسد: «نوح بن دراج به ابن ابى ليلى گفت: آيا تا كنون به خاطر حرف كسى از سخن يا كار خود دست كشيده‏اى؟گفت: خير مگر حرف يك نفر. پرسيد: او كيست؟پاسخ داد: جعفر بن محمد. »

شيخ مفيد در ارشاد مى‏نويسد: علومى كه از آن حضرت نقل كرده‏اند به اندازه‏اى است كه ره توشه كاروانيان شد و نامش در همه جا انتشار يافت. دانشمندان در بين ائمه (ع) بيشترين نقلها را از امام صادق روايت كرده‏اند. هيچ يك از اهل آثار و راويان اخبار بدان اندازه كه از آن حضرت بهره برده‏اند از ديگران سود نبرده‏اند. محدثان نام راويان موثق آن حضرت را جمع كرده‏اند كه شماره آنها، با صرف نظر از اختلاف در عقيده و گفتار، به چهار هزار نفر مى‏رسد.

نگارنده: اين نكته شايان ذكر است كه تنها حافظ بن عقده زيدى در كتاب رجال خود نام راويان موثق آن حضرت را جمع‏آورى كرده و آنها را به چهار هزار نفر رسانده است. همچنين در مقدمه‏هاى پيشين قول محقق را در معتبر نقل كرديم كه گفته بود: «علوم فراوان و ارزشمندى از ناحيه جعفر بن محمد نقل شده كه عقول را به حيرت وا مى‏دارد».

تنها يكى از راويان آن حضرت به نام ابان بن تغلب، سى هزار حديث از امام صادق (ع) نقل كرده است. كشى در رجال به سند خود از امام صادق (ع) نقل كرده است كه فرمود: ابان بن تغلب سى هزار حديث از من روايت كرد. همچنين نجاشى در رجال خويش به نقل از حسن بن على وشا در حديثى آورده است كه گفت: «در اين مسجد (مسجد كوفه) محضر نهصد تن از بزرگان حديث را درك كردم كه همگى مى‏گفتند جعفر بن محمد برايم حديث كرد.

امام صادق (ع) نيز مى‏فرمود: سخن من سخن پدرم و سخن او سخن جدم و سخن وى سخن على بن ابى طالب و سخن على سخن رسول خدا (ص) و سخن او گفتار خداوند عز و جل است.

ابن شهر آشوب در مناقب مى‏نويسد: هيچ كتاب حديث و حكمت و زهدى و موعظه‏اى از گفتار امام صادق (ع) خالى و بى‏بهره نيست. و همه مى‏گويند جعفر بن محمد چنين گفت و جعفر بن محمد صادق چنين فرمود.
 

كتاب: سيره معصومان، ج 5، ص 52

نويسنده: سيد محسن امين

ترجمه: على حجتى كرمانى

سیمای پیامبر:رحمت فراگیر رحمت للعالمین
پدید آورنده : محمد نقدی(پایگاه اطلاع رسانی حوزه)

ماه فرو ماند از جمال محمد
سرو نباشد به اعتدال محمد
قدر فلك را كمال و منزلتى نیست
در نظر قدر با كمال محمد

سیره رسول نور از منظر آیت اللّه جوادى آملى
نويسنده:حجت الاسلام محمد رضا مصطفى پور

خداى سبحان در قرآن کریم پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) را با ویژگى هایى معرفى کرده و فرموده است «انا ارسلناک شاهداً و مبشراً و نذیراً و داعیاً الى اللّه باذنه و سراجاً منیراً»(1) اى پیامبر، تو را فرستاده‏ایم که گواه و نوید دهنده و هشدار دهنده و باذن پروردگار دعوت کننده مردم به سوى خدا و چراغ نوربخش براى امت باشى.
با توجه به این آیه یکى از وظائف پیامبر بزرگوار اسلام دعوت مردم به سوى خداست، دعوت مردم به سوى خدا ابزار مى‏طلبد، ابزارى که خداى سبحان براى دعوت معرفى کرده است سه تا است: حکمت، موعظه حسنه، جدال احسن «ادع الى سبیل ربک بالحکمة و الموعظة الحسنه و جادلهم بالتى هى احسن»(2) با حکمت و اندرز نیکو مردم را به سوى پروردگارت دعوت نما و با آن‏ها به طریقى که نیکوتر است استدلال و مناظره کن.
با استفاده از این آیه نخستین گام براى دعوت مردم به سوى خدا استفاده از حکمت و منطق صحیح و استدلال‏هاى حساب شده است، و چون رسالت پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) بیدارى افکار و اندیشه‏ها و شکوفایى گنجینه‏هاى عقلانى است بهترین روش براى تحقق این هدف استفاده از منطق و استدلال و برهان است.
دومین گام براى دعوت استفاده کردن از موعظه حسنه و اندرز نیکوست که به منظور تأثیر گذارى بر عواطف از آن بهره‏بردارى مى‏شود، موعظه زمانى اثر عمیق خود را مى‏بخشد که «حسنه» بوده و به صورت زیبایى اجرا گردد. زیرا اگر دعوت با تحقیر طرف مقابل و حس برترى‏جویى و همراه با خشونت و مانند آن باشد نه تنها اثر مثبت ندارد بلکه به عکس آثار و پى‏آمدهاى منفى خواهد داشت.
سومین گام براى دعوت به سوى خدا مناظره و جدال احسن است یعنى مناظره‏اى که با حق و عدالت و درستى و امانت و صدق و راستى باشد و باطل در آن راه پیدا نکند.
از آن جایى که خداى سبحان داراى حجّت بالغه(3) است، رسالت پیامبرى که از طرف خدا فرستاده شده باید همراه با استدلال بالغ باشد که در نتیجه امت او نیز از محبت بالغه برخوردار باشد.
چون محور رسالت پیامبران ابلاغ حجت و تمامیت دلیل است، از این رو خداوند رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) را به احتجاج‏هاى متعدد مأنوس نمود که گاهى با حکمت و برهان عقلى و گاهى با موعظه و خطابه و گاهى با جدال احسن. محاوره و احتجاج مى‏کرد فرق جدال احسن و برهان آن است که اگر مقدمات استدلال از جنبه حق و معقول بودن، مورد استفاده قرار بگیرد آن استدلال برهان نام دارد و اگر از جنبه حق و مقبول و مسلم بودن مورد استشهاد قرار گیرد جدال احسن است.
دعوت به خدا با استفاده از حکمت و موعظه حسنه و جدال احسن، دعوت همراه با بصیرت است، از این رو خداى سبحان به آن حضرت فرمود: «قل هذه سبیلى ادعوا الى اللّه على بصیرة انا و من اتبعنى؛(4) بگو! اى پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) راه و رسم من چنین است که خود و پیروانم با بصیرت، همه را به سوى خدا مى‏خوانیم.»

صفحات: 1· 2