سیمای حوزه

دادگري، دادگستري و عدالت محوري در كلام و سيره اميرالمومنين ‌(ع)

امام علي(ع) را بايد نمونه راستين يك فرد پايبند به موازين اخلاقي و الگوي برجسته‌ جوانمردي برشمرد و اين نكته چنان كتمان‌ناپذير است كه علاوه بر شيعيان، تمامي فرق اسلامي و همچنين بيشتر عرفا و پيروان طريقت‌هاي عرفاني ايشان را سرسلسله‌ جوانمردان مي‌خوانند.
بسياري از خاورشناسان غربي كه كند و كاو در تاريخ و فرهنگ ديرين مشرق‌زمين را پيشه‌ خويش كرده‌اند نيز فضايل اخلاقي امام را ستوده و درباره آن بسيار نگاشته‌اند.
برابر تاريخ، از جمله فضايلي كه امام علي(ع) همواره دلبسته آن بوده‌ و مشوق ديگران نيز بوده‌اند تا آن را رعايت كنند، مساله عدالت و تلاش در گستردن آن است. نگارنده بر آن باور است، در جهت درك هر چه بهتر موضوع يادشده از 2 منبع اصلي مي‌توان ياري جست:
الف: كتاب‌هاي معتبر تاريخ اسلام چون تاريخ طبري، تاريخ ابن‌اثير، اخبارالطوال دينوري و….
ب: كتاب نهج‌البلاغه كه بر مجموعه عظيمي از مكتوبات و فرمايشات امام علي(ع) مشتمل است.
آنچه واكاوي و جستجو در منابع يادشده به دست مي‌دهد آن است كه علي(ع) عدل را «رستگاري و كرامت»، «برترين فضايل»، «بهترين خصلت» و «بالاترين موهبت الهي» پنداشته و آن را «مأنوس خلايق» و رعايت آن را موجب «افزايش بركات» دانسته‌اند. درحقيقت، به باور آن حضرت، جوهره و هسته اصلي ايمان، عدالت است و تمام خوبي‌ها از آن سرچشمه مي‏گيرند.
عدالت محكم‌ترين اساس و بنياني است كه در نظام اجتماعي وجود دارد. پروردگار يكتا عدالت را سبب قوام امور زندگاني مردم قرار داده تا از ظلم، نابساماني و گناه درامان بمانند و احكام و قوانين به وسيله عدالت، احيا و اجرا گردند.
سراسر نهج‌البلاغه مشحون است به آن‌كه عدالت يكي از اركان اصلي تشكيل‌دهنده انديشه امام بوده و عدالت در نهج‏البلاغه به صورت يك فلسفه و نظريه اجتماعي، سياسي و اقتصادي مورد توجه قرار گرفته است. اين مفهوم را مي‏توان واجد سه بعد اصلي: الف) وحدت‏گرايي و آزادمنشي، ب) حقوقي و سياسي، ج) اقتصادي و مديريت يا سازماني، پنداشت. البته هر يك از اين ابعاد نيز خود واجد زيرشاخه‌هايي پيوندي هستند.

صفحات: 1· 2

هر کس که شود داخل حصن حيـــدر
ايمـــن بــــود از عـــذاب روز محشـــر
جـــز مهر علي و آل چيــــزي نبــــود
ســرمايه ي طوبا و بهشت و کوثــــر

امام علی علیه السلام فرمودند:
اى بندگان خدا! کوشش خود را در این دنیا صرف توشه برگرفتن از این چند روزِ کوتاهِ آن براى دوره طولانى آخرت کنید؛ زیرا که دنیا سراى کار است و آخرت، سراى اقامت و پاداش.

اعتکاف و ایام البیض



در فرهنگ دین، مساجد از چنان ارزش و منزلتی برخوردارند كه خداوند متعال آنها را خانه های خویش بر روی زمین و پناهگاهی مطمئن برای مؤمنین به شمار می آورد تا برای محفوظ ماندن از شرّ حوادث و آفات بدانجا روی آوردند(1) و این مكان مقدس را پایگاهی برای رسیدن به خدا و نزدیكی به آستانِ قُربِ حضرتِ حق بدانند و خداوند متعال نیز در تحسین آنان كه اینگونه می اندیشند، می فرماید: «همانگونه كه ستارگان برای زمینیان پرتوافشانی می كنند، مساجد نیز برای اهل آسمان نور افشانند و بی تردید خوشبخت، كسی است كه مساجد، خانه هایش باشد»(2) و از حضرت رسول اكرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) درباره ی اهمیت و ارزش مساجد روایت است كه: «بهترین مكانهای زمین، مساجد است و محبوب ترین افراد نزد خدا كسی است كه زودتر از همه به مسجد داخل شود و دیرتر از همه بیرون رود».(3)

فصلی برای گریستن

انسان در گریز از هوای نفس و در طریقت اُنس با معبود همواره نیازمند خلوتی است تا در انزوای وجود خویش در آثار صُنع پروردگارش با دیده ی عبرت بیندیشد و با سوزِ دل واشك دیده باطن خود را از زنگار گناهان بشوید و خانه ی دل را مصفای حضور خالق هستی بخش سازد و اعتكاف، فرصت و مجالي است براي پرداخت به امور نفس خويش و جلوه گري نور محبّت خدا در سراي وجود انسان تا انسان بدون دلواپسي و وابستگى، خود را در سرای معبود نظاره گر باشد و مساجد همواره بعنوان پایگاهی جهت خلوتِ اُنس با معبود برای معتكفین محسوب می گردند.

فضائل اعتكاف

اعتكاف در لغت به معنای توقف طولانی در یك مكان و ملازمت داشتن بر چیزی است(4) و در شریعت و فقه اسلام بر اقامت سه روز و بیشتر از آن در مسجد جامع برای عبادت خدا و تهذیب نفس اطلاق می گردد كه شخص معتكف به حالتِ روزه بدان عمل می نماید، در مورد فضائل اعتكاف از حضرت رسول(صلّی الله علیه و آله و سلّم) احادیثی چند روایت گردیده كه به طور اجمال به برخی از آنها می پردازیم:
الف) حضرت فرمودند: معتكف از انجام گناهان باز می ایستد و بدین وسیله اجری مانند كسی كه همه ی نیكی ها و حسنات را انجام می دهد خواهد داشت.(5)
ب) هر كسی از روی ایمان و به خاطر خدا اعتكاف كند، همه ی گناهان گذشته ی او آمرزیده می شود.(6)
ج) هر كس یك روز را به منظور كسب عنایت الهی و به نیّت قرب خدا اعتكاف نماید، خداوند بین او و آتش سه خندق ایجاد می كند كه فاصله ی هر یك تا دیگری بیش از مسافت بین زمین و آسمان است.(7)

ایام البیض

در اعتكاف همواره ایامی مشهور و مورد اهمیت سالكان طریقت و اصحاب معرفت بوده است، كه از آن جمله مي توان به ده روز آخر ماه رمضان و ایام البیض ماه رجب اشاره كرد ولي آنچه كه ایام البیض ماه رجب يعني روزهاي سيزدهم، چهاردهم و پانزدهم این ماه را مورد عنایت اهل عرفان قرار می دهد به اختصار چنین است:
الف) تأكید در استحباب روزه ی آن سه روز می باشد كه روایاتی در شأن آن از رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) و امام صادق(علیه السّلام) وارد است؛ رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: «هر كس سه روز از وسط ماه رجب (سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم) را روزه بدارد و در شب هایش به نماز شب قیام كند، از دنیا رحلت نمی كند مگر با توبه ی نصوح»(8) و همچنین از امام صادق(علیه السّلام) نقل شده است كه: «هر كس ایام البیض ماه رجب را روزه بگيرد، خداوند متعال به ازای هر روز، ثواب روزه داری و شب زنده داری یك سال را برای او می نویسد و او روز قیامت در جایگاه ایمن شدگان از آتش دوزخ، خواهد ایستاد.»(9) همین طور در حدیثی از امام صادق(علیه السّلام) آمده است: «روز قیامت ندا كننده ای از جانب عرش ندا می دهد: «أین الرجبیّون؟» يعنى: «اهل ماه رجب كجایند؟» پس گروهی كه چهره ی آنان درخشان است و تاج هایی بر سر دارند بپا خیزند… همه ی اینها برای كسی است كه قسمتی از ماه رجب را روزه بگیرد، اگر چه یك روز در اول یا وسط یا آخرِ آن باشد.(10)
ب) عمل ام داوود كه از مبارك ترین و باعظمت ترین اعمال مستحبّی در طول سال به حساب می آید كه مشتمل بر دعای استفتاح و اعمال مستحبّی دیگری است و بنا بر فرمایش امام صادق(علیه السّلام) دعای استفتاح، دعایی است كه با آن درهای آسمانی باز می شود و خواننده ی آن، دعایش در همان ساعت مستجاب می گردد و برای كسی كه آن را بخواند، پاداشی به جز بهشت نیست.(11)

اهمیت اعتكاف

در میزان اهمیتی كه پیامبر اسلام(صلّی الله علیه و آله و سلّم) نسبت به امر اعتكاف قائل بودند، از امام صادق(علیه السّلام) روایت است كه رسول خدا در ده روز آخر ماه مبارك رمضان در مسجد معتكف می شدند و مؤمنین برای آن حضرت خیمه ای بر پا می كردند و ایشان در این ده روز بستر خویش را برمی چیدند و به اعتكاف مشغول بودند. در روایتی دیگر از امام صادق(علیه السّلام) می خوانیم كه: «جنگ بدر در ماه رمضان اتفاق افتاد و آن حضرت فرصت اعتكاف پیدا نكردند، از این رو سال بعد بیست روز معتكف شدند: ده روز برای همان سال و ده روز برای سال قبل كه اعتكاف از ایشان فوت شده بود».(12)

پي نوشتها:

1- نهج الفصاحه، ابوالقاسم پاینده، حدیث 71، بنای تقوا، محمد تقي ربانى، ص 19.
2- ثواب الاعمال، شیخ صدوق، ص 63.
3- وسائل الشیعه، حر عاملى، ج 3، ص 533؛ بنای تقوا، ص 14.
4- اعتكاف تطهیر صحیفه ی اعمال، واحد تحقیقات مسجد جمكران، ص 9.
5- اعتكاف تطهیر صحیفه ی اعمال، ص 16.
6- همان، ص 14.
7- همان، ص 15.
8- همان، ص 29.
9- همان، ص 29.
10- همان، ص 28.
11- اعتكاف ابرار، مؤسسه دارالهدى، ص 107.
12- اعتكاف ابرار، ص 41.

برگرفته از : خیمه :: شهریور 1383 - شماره 15
منبع: http://www.hawzah.net

امام علي مصداق كامل اسوه حسنه

  اميرالمؤمنين علي عليه‏السلام الگوي همیشگی است كه مي‏توان همه كمالات را در او سراغ گرفت و بدان‏ها اقتدا كرد. آن حضرت نه‏تنها از آنِ شيعيان كه الگوي همه مسلمانان و جمله آزادگان است. امام علي عليه‏السلام، تجسم ارزش‏هاي ديني و اسلام مجسّم است، انساني در اوج عرفان، عبادت، سلوك و در عين حال سياست‏مدار و جامعه‏ساز. شدت عمل را با رحمت و عطوفت به مؤمنان آموخت؛ اهل مداهنه نبود و هيچ‏گاه حقيقت را قرباني مصلحت نكرد. كتاب فضل علي عليه‏السلام چندان پربرگ‏وبار است كه براي خواندن آن چند نقدِ عمر بايد و تنها مي‏توان شمه‏اي از فضايل ناپيداي علوي را واكاويد و پيش روي همگان نهاد.
از آنجا كه حس كمال‏جويي و ويژگي الگوطلبي و نمونه‏پذيري، امري فطري و ذاتي است و آدمي براي ره‏يابي به سرمنزل مقصود و دست‏يابي به كمال مطلوب، در جست‏وجوي اسوه‏هايي براي پيروي از آنها و گرفتن سرمشق برمي‏آيد، بايد الگوهاي مطلوب را بشناسد. علي عليه‏السلام پس از پيامبراعظم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله مصداق كامل اسوه حسنه است و پيروي از ايشان موجب هدايت و كمال امت اسلامي، بلكه انساني است. شيوه آن بنده راستين حق، سبب ترقي، رشد و تكامل بشر خواهد بود و به همان نسبت سرپيچي از روش او، گمراهي و نابودي هميشگي را در پي خواهد داشت. پيامبر درباره سيره علي عليه‏السلام به عمار ياسر اين‏گونه سفارش مي‏كند:

صفحات: 1· 2

دل هر چه نظر به وسعت عالم تافت
جز نور تو در عرصه ي آفاق نيافت
هنگام نهادن قدم بر سر خاک
ديوار حرم به احترام تو شکافت

میلاد امام علی(ع)آغازگر اشاعه عدالت و مردانگی و معرف والاترین الگوی شهامت و دیانت، بر مدافعین مکتب اهل بیت (علیهم السلام) مبارک باد!

حقوق مردم در سیره‌ی امیرالمؤمنین (علیه السلام)
 

نويسنده:احمد ابراهیمی هرستانی
سیره‌ی امیرمؤمنان (علیه السلام) در حکومت و خلافتش به گونه ای بودکه هیچ کس برتری جویی نسبت به دیگری نداشت و مردم درحکومتش به آسانی و آزادانه زندگی می‌کردند؛ و حضرت امیرمؤمنان (علیه السلام) نیز همیشه در ادای حقوق مردم، لحظه ای غفلت نورزید و نگذاشت حقی از مردم پایمال گردد. رعایت حقوق را می‌توان از جمله، حقوق مردم در آزادی، وحدت نژادی، امنیت، نام برد، از این جهت تساوی و تعادل در حکومت علوی نگذاشت اَشراف و بزرگان با فقراء و مساکنین تفاوتی کنند، بلکه همه یکسان بودند.
کلیدواژگان: امیرالمؤمنین (علیه السلام)، مردم، حقوق، حکومت، سیره.
مقدمه
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) استوار بود و مسأله ولایت و خلافت آن حضرت عیناً شبیه به حکومت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آ له) در صدر اسلام بود که در شرایط رهبری آن حضرت مشرکان، منافقان، یهودیان، مسیحیان و مسلمانان همه درکنار هم از حقوقی عادلانه برخوردار بودند. در حکومت علوی امیرالمؤمنین (علیه السلام) نیز این چنین بود که اشراف زادگان با فقراء تفاوتی نداشتند و از دقیق‌ترین و مشکل‌ترین کارهای امیرالمؤمنین (علیه السلام) هم، عدالت و رعایت تساوی حقوق مردم در تمام زمینه‌ها، چه نژادی و قبیله ای و چه امنیتی بود.

صفحات: 1· 2

امام جواد (ع) و بازسازي انديشه امامت
نويسنده: علي رحمت زاده

افضليت انسان كامل

امامت در تفكر شيعي داراي مفاهيم و معاني بلندي است و نقش امام در حوزه دين نقشي كليدي همانند نقش رسالت و توحيد مي باشد؛ زيرا در انديشه قرآني شيعه، امامت بخشي از رسالت درحوزه تبليغ و اجرا و مديريت ربوبي هستي است كه پس از پايان رسالت در كساني كه از آنها به انسان كامل و خليفه الهي ياد مي شود و از جانب خداوند و رسول و يا امام پيشين نصب مي شوند، ادامه مي يابد.
اين تفكر با توجه به نقش انسان و هدف خداوند از آفرينش او به دست داده مي شود؛ زيرا هرچند به نظر مي رسد خلافت تنها خاص آدم(ع) باشد ولي در تحليل آيات قرآني، روشن مي شود كه آدم به عنوان نخستين مصداق و نمونه تام و كامل آن مطرح بوده است و همه انسان ها از چنين استعداد و ظرفيتي براي خلافت برخوردار مي باشند ولي از آن جايي كه درهر عصري تنها شماري اندك و حتي يك نفر به مقام كمال انسانيت دست مي يابند و در يك مجموعه انسان هاي كامل تنها يكي برتر و اعلم و افضل از ديگران است همان انسان كامل افضل، به عنوان خلافت و امامت نقش انساني را در هستي ايفا مي كند. از اين رو در تفكر شيعي و انديشه قرآني اسلامي، تنها يك خليفه و انسان كامل افضل وجود دارد كه در نقش خلافت و امامت قرار مي گيرد.
بايد توجه داشت كه خلافت آدمي درحوزه ربوبيت طولي است تا زمينه و بستر مناسب را براي كمال يابي هرچيز و هركس از موجودات هستي فراهم آورد. اين مطلب از سجده همه فرشتگان و جنيان استنباط مي شود، زيرا اگر فرشتگان با همه مراتب كمالي به انسان سجده مي برند به اين معناست كه آنان تحت ربوبيت انسان كامل قرار دارند و انسان كامل اين برترين موجودات هستي را نيز مديريت و ربوبيت مي كند؛ بنابراين مديريت و ربوبيت غير آنان، امري پذيرفته شده است، پس خلافت آدمي ارتباط تنگاتنگي با حوزه تكوين و تصرف در كائنات خواهد داشت كه مرتبط با حوزه امامت است؛ زيرا رسالت كه همان پيامبري از سوي خدا توسط انسان كامل است تنها به معني ابلاغ فرمان هاي الهي و يا آموزه هاي وحياني به ديگر انسان ها و جنيان مي باشد و از آن جايي كه نقش انسان كامل فراتر از رسالت و نبوت است و محدوده فعاليت ها و نفوذ او تنها به حوزه تشريع منحصر نمي شود مي توان گفت كه انسان كامل زماني كه در اوج نقطه خود قرار گيرد و افضل برهمگان باشد در آن زمان در مقام خلافت ربوبي قرار مي گيرد كه امامت بخشي از آن مي باشد.
با اين تفسير مي توان گفت كه هر رسولي مي تواند امام و خليفه باشد ولي اين گونه نيست كه همه رسولان و پيامبران خداوند درمقام امامت و خلافت ربوبي نشسته و از آن برخوردار بوده باشند.

صفحات: 1· 2

اي كوي تو قبله ي مراد ادركني
اي دادرس روز معاد ادركني
اي گشته زفرط جود و احسان و عطا
مشهور و ملقب به جواد ادركني

سياست و حكومت در سيره امام جواد (ع)

شيعيان به طور عام خصوصاً علويان كه امامان شيعه در رأس آنها بودند، در عصر خلفاي بني اميه و عصر خلافت منصور و مهدي عباسي، در بدترين حالت به سر مي‌بردند، و قيام‌هاي شيعي يكي پشت سر ديگري توسط دستگاه حاكم سركوب مي‌شد. و به طور كلي شيعه بودن جرم بزرگي بود كه به واسطه آن، كشتن و زندان و مصادره اموال و ويراني خانه‌هاي شيعيان، براي دستگاه خلافت امر مشروع و قانوني بود، و امامان شيعه نيز در حال تقيه به سر مي‌بردند، و ارتباط‌هاي سياسي با شيعيان به شكل پنهاني انجام مي‌گرفت. اما بعد از امام كاظم عليه السلام كه فعاليت‌هاي سياسي زير پرده امامان عليهم السلام كم كم به ثمر مي‌رسيد، شيعه توانست ابراز وجود نمايد و جمعيتشان رو به فزوني گرفت. پس از گذشت ساليان درازي كه شيعيان نمي‌توانستند در مورد امامت امامان ابراز عقيده نمايند، هم اكنون عظمت و منزلت ائمه عليهم‌السلام نزد مردم تا بدان جا رسيده بود كه خلفاي عباسي ديدند، نمي‌توانند به طور علني و بي‌پرده عواطف مردم را برانگيزند، و احساساتشان را جريحه‌دار سازند و به ائمه عليهم السلام آسيب برسانند و از طرف ديگر نمي‌توانستند امامان را به حال خود واگذارند، تا آزادانه و مطابق خواست و اراده خود هر چه مي‌خواهند بكنند، از اين رو مناسب ديدند در برابر امامان، سياست جديدي اتخاذ نمايند.

صفحات: 1· 2

امشب رضويون همه شادند
دل در حرم رضا نهادند همه
عيدى ولادت از پدر مى‏ گيرند
خشنود ز مقدم جوادند همه