سیمای حوزه

فريضه فراموش شده

يکي از واجبات و فروع دين ما که از اهميت بسياري بر خوردار است فريضه امر به معروف و نهي از منکر است که علي رغم اهميت آن خواسته يا نا خواسته در حال کم رنگ شدن است, در اين کلام بر آنيم تا با بررسي جايگاه و منزلت فقهي آن آشنايي لازم براي عمل کردن به اين واجب را فراهم نماييم. خوب است بدانيم که بعضي فقها کتاب مستقلي به آن اختصاص داده ودر مورد اين دو فريضه بحث نموده اند. و نکته ديگر وجوب آن است که به تفصيل بيان و بررسي خواهيم نمودکه اولا سمعي است يا عقلي و ثانيا عيني است يا کفايي. اين فريضه با چهار شرط علم به منکر وشناخت معروف, احتمال تاثير, احتمال تکرار و عدم وجود مفسده واجب شده و به هيچ عنوان قابل سقوط نيست و در سه مرتبه قلب, لسان, وضرب وجوب دارد.

با توجه به اين که جامعه بستري است براي تربيت افراد, لذا اسلام اهميت و اهتمام فراواني به مسايل اجتماعي دارد تا آن جا که فريضه اي مانند امر به معروف و نهي از منکر را که دستوري جامعه ساز است از فروض و واجبات قرار داده است و به عنوان يکي از فروع دين مطرح ساخته است.
اما اين فريضه خود مرتبه اي از جهاد است و جهاد به معناي اعمش شامل آن نيز مي شود لذا برخي فقها آن را در ادامه و از لواحق کتاب جهاد قرار داده اند.
اما کلمه معروف فقط شامل واجب و کلمه منکر فقط شامل حرام است و لذا امر به معروف فقط در کارهاي واجب واجب است و نهي از منکر فقط در کارهاي حرام واجب مي شود لذا امر به مستحب و نهي از مکروه واجب نيست بلکه مستحب است.اما در مورد وجوب آن برخي وجوب اين فريضه را شرعي مي دانند واستدلال به آيات و روايات مي کنند و برخي هم مي گويند وجوب آن عقلي است و از باب قاعده لطف واجب گرديده است بدين معنا که امر به معروف و نهي از منکر لطف مي باشند در انجام واجبات و ترک محرمات ودر علم کلام ثابت شده است که لطف بر خداوند واجب است تا غرض از تکليف حاصل گردد. بعد از اين بحث اختلاف مي شود در اين که اين وجوب عيني است يا کفايي که عدهاي از فقها با استدلال به عموم آيات و روايات وجوبش را عيني مي دانند ودر مقابل عده اي ديگر استدلال به اين آيات را با توجه به وجود معارض در اثبات مطلوبشان کافي ندانسته اند و اين گونه استدلال نموده اند که غرض انجام واجب و ترک حرام است بدون اين که مباشرتا از کسي خواسته شده باشد لذا با حصول غرض تکليف ساقط مي شود.
اما تعلق وجوب به آن شرايطي را مي طلبد که عبارتند از علم وشناخت نسبت به واجب وحرام, احتمال تاثير داشتن امر يا نهي نسبت به فاعل منکر, احتمال تکرار فعل توسط فاعل منکر, وجود کفسده وضررجاني يا مالي براي آمر يا ناهي. اما پس از وجوب هم مراتبي داريم که يکي انکار با قلب است که به هيچ عنوان از مکلف ساقط نمي شود, مرحله بعد باز داشتن با زبان و مرحله سوم جرح وضرب است که در جايي که نياز به خونريزي باشد اذن امام لازم است و بدون آن ممکن نيست.
جايگاه امر به معروف و نهي از منکر در کتب فقهي

صفحات: 1· 2