سیمای حوزه

لبخند بزن ، حتي در سختي

خوش خويي و اخلاق پسنديده

لقد کان لکم في رسول الله اسوه حسنه(1)    و انک لعلي خلق عظيم(2)
قال رسول الله(ص) الخلق و عاء الدين. اخلاق ظرف دين است.(3)
چون خداي تعالي ايمان را آفريد، ايمان گفت: خدايا مرا نيرومند گردان، پس خداوند آن را به خوش خويي و بخشندگي توانمند ساخت. (4)
الاسلام حسن الخلق.
اسلام خوش خويي است.(5)
يکي از اساسي ترين رموز خوشبختي و لذت بردن از زندگي، اخلاق خوش و صفات کريمه است. به روشني مسلم است که هيچ چيز همانند خوش خلقي، زندگي را به کام فرد و اطرافيانش شيرين نمي سازد.در دنياي امروزي که استرس ها و فشارهاي فراوان از هر سو، وجود ما را محاصره کرده است، تنها با سلاح خوشرويي و خلق و خوي نرم و ملايم است که مي توان گذران عمر را با آرامش و رضايت سپري کرد.

صفحات: 1· 2

خوش خلقي

«خوش خلقي» به معناي معاشرت نيكو و برخورد نيك با ديگران مي‌باشد. اين صفت ارزنده يكي ازبهترين عوامل پيشرفت براي فرد و جامعه است كه سبب گرمي و صفا و محبت ميان انسانها شده وروح شخص و كساني كه با او معاشرت دارند را آرامش مي‌بخشد. خداوند در قرآن مجيد، سوره مباركه قلم آيه 4 مي‌فرمايد:
انك لعلي خلق عظيم (تو يا رسول الله داراي خلق بزرگي هستي.)
و به ما مسلمانان نيز در سوره مباركه احزاب، آيه 21 دستور مي دهد كه : و لقد كان لكم في رسول الله اسوة حسنة(همانا پيامبر براي شما الگويي زيباست.)
از اين دو آيه نتيجه مي گيريم كه ما بايد داراي خلق و خوي بزرگ و زيبا باشيم. پيامبر اكرم (صلي الله عليه و اله) فرمود: جبرئيل از جانب پــــروردگار عالميان بر من نازل شد و گفت: اي محمد برتو باد به خوش خلقي كه خيـر دنيا وآخرت رابه پايان برده ، سپس حضرت رسول (صلي الله عليه و اله) فرمود: الا و ان اشبهكم بي احسنكم خلقاً (1)
بدانيد كه شبيه ترين مردم به من كسي است كه از همه خوش اخلاقتر باشد.
امام صادق (عليه السلام) فرمود:ان حسن الخلق يبلغ بصاحبه درجة الصائم القائم. ( اصول كافي )
خوش خلقي صاحب خود را به درجه كسي كه روزها و شبها به عبادت مشغول است مي‌رساند.
و فرمود: ان حسن الخلق يذيب الخطيئة كما تذيب الشمس الجليد.
(2) اخلاق خوب گناه را ذوب مي كند همچنانكه خورشيد يخ را آب مي كند.
پيامبر گرامي فرمود: الخلق الحسن نصف الدين (خوش خلقي نيمي ازدين است.) (3)
و حضرت علي ( عليه السلام ) فرمود : عنوان صحيفة المؤمن حسن خلقه(سرلوحه نامه عمل مؤمن خوش خلقي اوست.) (4)

صفحات: 1· 2

حسن خلق در آموزه هاي قرآني

رسول خدا(ص) الگوي نيك خويي

در روايتي از يكي از همسران پيامبر(ص) در توصيف خوي پيامبر(ص) اين گونه نقل شده كه گفته است: خلقه القرآن؛ خوي پيامبر(ص) قرآن بود. شايد در وهله نخست اين سخن، عظيم و از سويي عجيب بنمايد. عظيم از اين كه چگونه پيامبر توانسته است به مقامي دست يابد كه از نظر خلق و خوي، آينه آيه هاي قرآن و مظهر آيات قرآني خداوند گردد؟
اين مطلب از آن جايي كه پيامبر خود مظهر اكمل و تمام اسماي تام و كامل الهي است، امري پذيرفتني و قابل قبول است؛ زيرا قرآن تنها پيامبري را كه بطور مطلق به عنوان اسوه حسنه و نمونه كامل ياد مي كند و از مردمان مي خواهد تا او را در همه ابعاد زندگي اخلاقي، سياسي و اجتماعي سرمشق و الگو قرار دهند، آن بزرگوار است.خداوند در قرآن بيان مي دارد كه: لكم في رسول الله اسوه حسنه بنابراين دور از ذهن نيست كه چنين شخصيتي خود تجسم آيات قرآني باشد و به عنوان قرآن مجسم و ناطق و حاضر از او ياد گردد و در توصيفش يادآور شوند كه خلق و خوي پيامبر قرآن است.با اين همه نيكوتر آن است كه به جاي اين كه از زبان مخلوقي كه هم از نظر سطح و هم از نظر درك و شناخت و مقام به مراتب پايين تر است در وصف پيامبر سخن بگوييم به سراغ قرآن برويم و وصف ايشان را از زبان آفريدگار و پروردگارش بشنويم.قرآن كريم در آيات بسياري پيامبر را مورد توجه ويژه قرار داده و او را وصف كرده است. در همه اين آيات وي به گونه اي معرفي شده كه سزاوار انسان كامل و مظهر اسماي الهي است. از اين رو، مي توان در وصف پيامبر همان صفات الهي را ياد كرد كه در قرآن بيان شده است و تنها تفاوت را در اين دانست كه وي اين صفات را بالعرض دارا مي باشد و آن كه اين صفات را بالذات و به صورت كمال مطلق دارا است خداوند يكتا و بي همتاست. بنابراين در وصف پيامبر(ص) مي توان اين جمله را گفت كه وي مظهر و مجسمه اسما و صفات الهي است. اگر رحمت خداوند بر غضبش سبقت مي گيرد، در كنش و واكنش هاي پيامبر(ص) نيز چنين است و اگر خدا رحمه العالمين است، پيامبرش نيز چنين است. اگر خداوند رحمان براي همگان است و رحيم براي مومنان، پيامبرش نيز چنين است.

صفحات: 1· 2

حسن خلق

نويسنده: سيدهاشم رسولى محلاتى
منبع:كتاب«زندگانى امام حسن مجتبى» همان‏گونه كه در روايت خوانديد، منظور از مكارم اخلاق آن اعمالى است كه از نظر اخلاقى فوق‏العادگى داشته باشد، چون برخى از كارها و اخلاقيات انسان است كه به طور عادى براى عموم مردم عادى است مثل آنكه كسى به شما نيكى و احسان كند و شما نيز در برابر به او احسان و نيكى كنيد، كه اين يك امر عادى و طبيعى است، و خلاف اين كار غير طبيعى است كه قرآن كريم نيز آن را به عنوان يك اصل طبيعى عنوان كرده و مى‏فرمايد:
«هل جزاء الاحسان الا الاحسان» (1)
اما اگر كسى توانست تا اين حد خود را كنترل كند و اين اندازه بر نفس خود مسلط گردد كه بدى و ظلم را با احسان و نيكى مقابله كند، اين كار از نظر اخلاقى يك كار فوق العاده است كه هر كس نمى‏تواند چنين كارى را انجام دهد…
و به قول شاعر مى‏گويد:
بدى را بدى سهل باشد جزا
اگر مردى «احسن الى من اساء» !
مرحوم شهيد آيت الله استاد مطهرى كتابى دارد به نام فلسفه اخلاق كه مانند كتابهاى ديگر آن استاد بزرگوار، از تحقيق و عمق بسيارى برخوردار و كتاب بسيار نفيسى است، ايشان در آن كتاب تحقيق جالبى در اين باره دارد و پس از آنكه قسمتى از دعاى مكارم الاخلاق صحيفه سجاديه را در اين باره نقل كرده كه دعا كننده گويد:
«اللهم صل على محمد و آل محمد و سددنى ـ لان اعارض من غشنى بالنصح» .
(پروردگارا، درود فرست بر محمد و آل محمد و به من توفيق ده كه معارضه‏كنم به نصيحت با آن كسانى كه با من بظاهر دوستى مى‏كنند، ولى در واقع مى‏خواهند با من بدى و دغلى كنند) .
«و اجزى من هجرنى بالبر»

صفحات: 1· 2

روند كشف حجاب و واكنش روحانيان

با آغاز سلطنت رضاشاه، تبليغ در مورد “آزادي زنان“ در مطبوعات ادامه يافت و به تدريج از صراحت بيشتري برخوردار شد. نويسندگان تجددمآب در ابتدا چنين وانمود مي‏کردند که تجددمآبي مانعي در مقابل دين نيست. چنين ادعايي را بعدها، و حتي پس از رسميت يافتن کشف حجاب، تعدادي از نشريات تکرار مي‏کردند. اين امر ناشي از بيم حکومت از پذيرش انگ ضد اسلام و نيز واکنش مردمي، به خصوص از ناحية روحانيان، بود.
تبليغات در مورد آزادي زنان به تدريج از صراحت بيشتري برخوردار گرديد و در برخي از نشريات در اين زمينه اشاره‏هايي مي‏شد. در سال 1306 در روزنامة حبل‌‏المتين دلايلي بر وجوب رفع حجاب رفع شد. حمايت دربار از کشف حجاب موجب تشويق غربگرايان مي‏شد.

صفحات: 1· 2

حضرت عيسي در قرآن کريم

در دين مقدس اسلام، همه پيامبران الهي سزاوار تکريم واحترام هستند؛ چرا که آنان برگزيدگان پروردگار بوده اند ومسلمانان موظفند همه رسولان الهي را دوست داشته باشند وآنان را محترم بشمارند. در کتاب مقدس مسلمانان، قرآن ، سرگذشت برخي پيامبران الهي بيان شده که حضرت عيسي(ع) از آن جمله است. در سوره مريم ،ازآيه 16 به بعد به صورت کامل درباره تولد حضرت مسيح(ع) سخن به ميان آمده است.پس از لحظاتي نوزاد- حضرت مسيح (ع) - لب به سخن گشود:«قال اني عبدالله آتاني الکتاب و جعلني نبيّا؛ گفت: من بنده خدايم.اوبه من کتاب[آسماني] عطا کرده و مرا پيامبر قرار داده است.»(مريم:30).
«وجعلني مبارکا اين ما کنت و اوصاني بالصلاه والزکاه مادمت حيا؛و[خداوند] مرا موجودي پربرکت قرار داده است؛ درهر جا که باشم و مرا به نماز و زکات سفارش کرده ، تا زماني که زنده ام » .(مريم:31).
«والسلام علي يوم ولدت ويوم اموت ويوم ابعث حيا؛سلام و درود خدا برمن باد، آن روز که متولد شدم، آن روز که مي ميرم وآن روز که زنده بر انگيخته مي شوم.»(مريم:33).
«قولوا امنا بالله انزل الينا و ما انزل الي ابراهيم واسماعيل و اسحق ويعقوب والاسباط وما اوتي موسي وعيسي وما اوتي النبيون من ربهم لانفرق بين احد منهم و نحن له مسلمون ؛ بگوييد ما به خدا ايمان آورديم وبه آنچه به ما نازل شده وبه آنچه بر ابراهيم؛ اسماعيل؛ اسحاق،يعقوب واسباط نازل شده و به آنچه به موسي وعيسي وپيامبران ديگر از طرف پروردگار داده شده است وما هيچ تفاوتي ميان آنها نمي گذاريم ودربرابر فرمان خدا تسليم هستيم » (بقره:136).
«…وآتينا عيسي ابن مريم البينات وايدناه بروح القدس…؛…ما به عيسي؛ پسر مريم نشانه هاي روشن داديم و او را با روح القدس تأييد کرديم».(بقره:87و253).
«ويکلم الناس في المهد و کهلا ومن الصالحين؛اوبا مردم ، در گهواره آن گونه سخن گفت که در کهولت سخن مي گويد و او از صالحان است ».(آل عمران : 46).
«ورسولا الي بني اسرائيل اني قد جئتکم بايه من ربکم اني اخلق لکم من الطين کهيئه الطير فانفخ فيه فيکون طيرا باذن الله وابري ء الاکمه والابرص واحيي الموتي باذن الله وانبئکم بما تاکلون وما تدخرون في بيوتکم ان في ذلک لايه لکم ان کنتم مؤمنين؛ وخداوند او را رسول وفرستاده اي به سوي بني اسرائيل قرار مي دهد.[وحضرت عيسي مي گويد:] من از گل چيزي به شکل پرنده مي سازم، سپس درآن مي دمم که به فرمان خدا پرنده اي مي شود.من کور مادرزاد ومبتلا به بيماري برص(پيسي)را بهبود مي بخشم.من مردگان رابه فرمان خدا زنده مي کنم و شما را ازآنچه مي خوريد و درخانه ها ذخيره مي کنيد، خبر مي دهم. مسلماً دراين [معجزات]،براي شما-اگر مؤمن باشيد- عبرت است». (آل عمران : 49).
«قالت الملائکه يا مريم ان الله يبشرک بکلمه منه اسمه الميسح عيسي ابن مريم وجيها في الدنيا والاخره ومن المقربين؛فرشتگان به مريم گفتند: خدا تو را به کلمه اي که نامش مسيح بن مريم است، مژده مي دهد که او در دنيا و آخرت آبرومند و از مقربان درگاه خداست».(آل عمران: 45).
«وقولهم انا قتلنا المسيح عيس ابن مريم رسول الله وما قتلوه وما صلبوه ولکن شبه لهم وان الذين اختلفوا فيه لفي شک منه ما لهم به من علم الا اتباع الظن وما قتلوه يقيناً؛
وهم از اين رو که گفتند: ما مسيح بن مريم، رسول خدا را کشتيم، در صورتي که او را نکشتند و به دار نکشيدند، بلکه امر برآنها مشتبه شد و همانا آنان که درباره او عقايد گوناگون اظهار داشتند، از روي شک وترديد سخن گفتند وبه اوعالم نبودند، جز آنکه از پي گمان خود مي رفتند وبه طور يقين مسيح را نکشتند. » (نساء:157).
«وان من اهل الکتاب الا ليومنن به قبل موته و يوم القيامه يکون عليهم شهيداً؛ وهيچ يک از اهل کتاب نيست مگر اينکه پيش از مرگش به او ايمان آورد وعيسي (ع) در روز قيامت به ايمانشان گواهي خواهد داد».(نساء159).
منبع:اشارات شماره128

وحدت حوزه و دانشگاه، عوامل و آثار آن

نويسنده:حجة‏الاسلام سید جواد حسینی

ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند
تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری
همه از بهر تو سرگشته و فرمان بردار
شرط انصاف نباشد که تو فرمان نبری
و اتحاد و هماهنگی اعضای انسان باعث رسیدن انسان به اهداف و کارهای بزرگی می‏شود، و سلولهای بدن انسان با وحدت، سلامت بدن انسان را تأمین می‏کنند و … بر این اساس نظام آفرینش نظام توحید و وحدت گرا است.
آفرینش درس وحدت می‏دهد بر عالمی
چون که بنیان جهان شد از بنای اتحاد
رمز وحدت را بجو از « قل هو اللّه احد»
می‏دهد این آیه عالم را صلای اتحاد(1)
اقبال لاهوری می‏گوید:
برگ و ساز کائنات از وحدت است
اندرین عالم حیات از وحدت است(2)
در عالم تشریع هم، جامعه اسلامی و اقشار و اصناف آن باید از قانون وحدت پیروی کند تا همسو با نظام هستی شود.

ضرورت وحدت حوزه و دانشگاه

در قرآن و منابع اسلامی هم وحدت ادیان مطرح است، چنان که می‏خوانیم: «قُل یا اَهلَ الکِتابِ تَعالَوا اِلی کَلِمَةٍ سَواءٍ بَینَنا وَ بَینَکُم اَلّا نَعبُدَ اِلاّ اللّه و لانُشرِکَ بِهِ شَیئاً…؛(3) بگو ای اهل کتاب بیایید به سوی سخنی که میان ما و شما یکسان است تا جز خداوند یگانه را نپرستیم و چیزی را همتای او قرار ندهیم.» و هم وحدت مذاهب در درون جامعه اسلامی چنان که قرآن با فرمان صریح دستور می‏دهد: «وَاعتَصِمُوا بِحَبلِ اللّه جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا وَاذکُرُوا نِعمَةَ اللّهِ عَلَیکُم اِذ کُنتُم اَعداء فَاَلَّفَ بَینَ قُلُوبِکُم فَاَصبَحتُم بِنِعمَتِهِ اِخواناً…؛(4) همگی (مسلمانان) به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید و نعمت خدا را به یاد آورید که دشمن یکدیگر بودید و او در میان شما الفت ایجاد کرد و به برکت نعمت او برادر شدید.» و هم وحدت بین اقشار و اصناف جامعه مورد تأکید و سفارش اسلام بوده و هست، علی (علیه السلام) همبستگی جامعه را زمینه ساز ریزش فیض الهی دانسته و همگرایی را یکی از ارمغانهای بعثت پیامبر(صلی الله علیه واله) بیان کرده است.(5) و در قسمتی از سخنان خود می‏فرماید: «وَ لَیسَ رَجُلٌ ـ فَاعلَم ـ اَحرَصَ عَلی جَماعَةِ اُمّةٍ مُحَمّدٍ وَ اُلفَتِها مِنّی اَبتَغی بِذالِکَ حُسنَ الثَّوابِ وَ کَرَم المآب؛(6) این نکته را بدان، هیچ مرد (و کسی) از من حریص‏تر بر اتحاد و همبستگی امّت محمّد (صلی الله علیه واله) نیست که بدان ثواب می‏جویم و فرجام نیک می‏طلبم.»
جای تردید نیست که برای از بین بردن سیاست‏های تفرقه‏انگیز دشمنان اسلام، مخصوصاً جامعه تشیّع، بر دو مغز متفکر جامعه، حوزه و دانشگاه است که برای حفظ عزّت و آزادی جامعه و بالندگی مذهب تشیّع باهم وحدت و اتحاد و همگرایی داشته باشند. علی (علیه السلام) می‏فرماید: «هیچ ملّتی در انجام کاری با هم متحد نشدند، مگر این که خداوند گرفتاری آنان را بر طرف کرد و آن‏ها را از بلای ذلّت نجات داد»(7). و همچنین در روایات فراوانی بر لزوم وحدت در جامعه مؤمنین و تشیّع و بین اقشار مختلف آن تأکید شده است، پیامبر اکرم(صلی الله علیه واله) فرمود: «اَلمُؤمِنُ لِلمُؤمِن کالبنیان بَشیرٌ بَعضُه بَعضاً؛(8)افراد با ایمان نسبت به یکدیگر همانند اجزای یک ساختمانند که جزئی از آن جزء دیگر را محکم(نگاه) می‏دارد.
و فرمود: «المؤمنون کالنّفس الواحدة؛ (9) مؤمنان(و شیعیان) همچون یک روحند و نیز فرمود: «مثل المؤمنین فی توادهم و تراحمهم کمثل الجیر الواحد اذا استکی بعضه تداعی سائره بالسّهر و الحمی؛(10) مثل افراد با ایمان در دوستی و نیکی به یکدیگر همچون اعضای یک پیکر است که چون بعضی از آن (رنجور شود) و به درد آید اعضای دیگر با بیداری و تب (قرار و آرامش نخواهد داشت و آن عضو را) همراهی می‏کنند.

صفحات: 1· 2

گام نخست

قرار گرفتن در قرن بیست ویکم با ویژگی ها و لوازم آن، ضرورت مقابله با چالش های فراروی آن را برای داشتن کشوری مستقل و توسعه یافته ایجاب می کند. در این میان، نقش پژوهش در توسعه همه جانبه پایدار، چنان برجسته و انکارناپذیر می نماید که می توان آن را نیروی محرک توسعه در همه حوزه ها، اعم از فرهنگ، اقتصاد، سیاست و جامعه دانست.
توسعه بدون انجام پژوهش های گسترده مبتنی بر اصول علمی، دست نیافتنی است. پژوهش، گام نخستین و اساسی برای چیرگی بر چالش هاست.

نهضت ملّی پژوهش

با پدید آمدن رنسانس، تمدن های جهان که پیش از آن از سطح علمی ـ پژوهشی متوازنی برخوردار بودند، به دودسته پیشرفته و عقب مانده تقسیم شدند. هم زمان با وقوعِ چنین جهشی در غرب، نوعی فضایِ رکود برتولید اندیشه و فکر در کشورهای دیگر از جمله ایران حاکم گردید. امروزه زدودن این فضا که قرن ها بر کشور ما سیطره داشته، برای یافتن مجامعِ علمیِ پژوهشیِ پرنشاط وتولید کننده ضروری است. البته این مهم تنها در صورتی دست یافتنی خواهد بود که فرهنگ پژوهش و تحقیق در تمام جامعه نمود آشکار پیدا کند و پژوهش، مبنای تمام فعالیت ها و تصمیم گیری ها قرار گیرد. دارا شدن فرهنگ پژوهش، جنبش و نهضتی را می طلبد که رهبر معظم انقلاب از آن به «نهضت تولید علم» یا «جنبش نرم افزاری» یاد کردند و تمام اقشار جامعه را به محقق ساختن آن فرا خواندند.

جنبش نرم افزاری

با توجه به طرح نظریه «جنبش نرم افزاری» در جامعه، بهتر است معنا و مفهوم آن روشن شود. اصطلاح جنبش معمولاً در جایی به کار می رود که جامعه گرفتار رکود، سکون و ثبات باشد. لذا جنبش، نوعی حرکت فزاینده و رو به رشد است. نرم افزار نیز به محتوای علوم و آن چیزی که به تولید اندیشه ونظریه پردازی مربوط است، گفته می شود. پس جنبش نرم افزاری فرآیندِ خاصی است که می خواهد روند فعالیت های آموزشی و علمی مجامع پژوهشی را تغییر دهد، با این پیش فرض که وضعیت موجود، وضعیت مطلوبی نیست.

جنبش ارزشگرا و معنویت محور

صفحات: 1· 2

اهمیّت پژوهش

هفته پژوهش در پاییز هر سال، فرصت مناسبی برای بررسی دستاوردها و چالش های فراروی حوزه پژوهش و پژوهشگران کوشا در سطح کشور و بخش های تحقیقاتی، سازمان ها و نهادهای گوناگون علمی به شمار می رود. نقش و اهمیت این حوزه مهم در عرصه اندیشه، در ابعاد مختلف حیات امروز بشر بارها بررسی و تأکید گردیده؛ به ویژه با ابتکار مقام معظم رهبری در طرح نظریه جنبش نرم افزاری، ضرورت توجه به آن بیشتر تبیین و تشریح شده است.

پژوهش در اسلام

دین اسلام اقیانوسی بی‏کران از دانایی و علوم مختلف را بر روی انسان می‏گشاید. اهمیّتی که دین اسلام به اندیشه، علم‏آموزی و پژوهش داده است بسیار شایان توجه است. کتاب‏های مذهبی از قرآن و نهج البلاغه گرفته تا سایر کتاب‏های حدیثی، سرشار از علوم مختلف و دانستنی‏های گوناگون است و بر عهده دانشمندان اسلامی است که در این اقیانوس بی‏کران غوص کنند و مرواریدی از دانایی به قدر توان خود به جامعه اسلامی هدیه کنند.

ارزش پژوهش

صفحات: 1· 2