سیمای حوزه

ولادت

آیت الله العظمی محمد بهجت فومنی در اواخر سال 1334 ه.ق. در خانواده ای دیندار و تقوا پیشه، در شهر مذهبی فومن واقع دراستان گیلان، چشم به جهان گشود. هنوز 16 ماه از عمرش نگذشته بود که مادرش را از دست داد و از اوان کودکی طعم تلخ یتیمی را چشید.
درباره نام آیت الله بهجت خاطره ای شیرین از یکی از نزدیکان آقا نقل شده است که ذکر آن در اینجا جالب می‌نماید، و آن اینکه:
پدر آیت الله بهجت در سن 16-17 سالگی بر اثر بیماری وبا در بستر بیماری می افتد و حالش بد می شود به گونه ای که امید زنده ماندن او از بین می رود وی می گفت: در آن حال ناگهان صدایی شنیدم که گفت:
« با ایشان کاری نداشته باشید، زیرا ایشان پدر محمد تقی است. »

ادامه »

 علّامه عصر

اشاره
24 آبان، سالروز درگذشت فرزانه‌ای فرهیخته و عارفی کامل است که عمر 79 ساله خود را، برای شکوفایی معارف دینی و گسترش آن در جامعه انسانی هدیه نموده و با گذر از دانه و دام دنیایی، سبکبال با توشه‌ای گران‌سنگ چون تفسیر المیزان، به سوی یار پرکشید. بزرگداشت بزرگ‌مردی چون علامه سید محمدحسین طباطبایی، ارج گزاری به تمامی عالمان و دانشمندان دینی است که با سخت‌کوشی‌های خود، دانش، معنویت و روحانیت را به انسان‌ها تقدیم می‌دارند. روح پاکش مهمان سفره رحمت الهی باد.

حقیقت‌طلبی علّامه
یکی از ویژگی‌های علمی علامه طباطبایی، حقیقت‌طلبی ایشان بود. در این باره نوشته‌اند: «مرحوم علامه طباطبایی، زندگی و سرمایه عمر خود را در راه حقیقت‌طلبی صرف کرد. ایشان، پیش از آنکه به دنبال جریان‌های رایج باشد، به دنبال حقیقت بود و هر گاه حقیقت را می‌یافت و با تأمل و تحقیق، چیزی را کشف می‌کرد، در بیان و اظهار آن تردید روا نمی‌داشت. ایشان، اهل هیاهو و جوسازی هم نبود و تنها از راه تدریس و گفتار و نوشتار معارف، نظرات خود را مطرح می‌ساخت».

روش تدریس

صفحات: 1· 2

دستور العمل علامه طباطبایی (ره) در پاسخ به سوال جوانی ۲۲ ساله که خواستار رهایی از هــــوایِ نفــــس بود:
.
بسم الله الرحمن الرحیم

السلام علیکم
برای موفق شدن و رسیدن به منظوری که در پشت ورقه مرقوم داشته اید لازم است:
همتـــی برآورده، توبــــه ای نموده، به مراقبـــه و محاسبــــه پردازید. به این نحو که:
✔هر روز که طرف صبح از خواب بیدار می شوید قصد جدی کنید که در هر عملی که پیش آید رضای خــــــدا - عز اسمه - را مراعات خواهم کرد. آن وقت در سر هر کاری که می خواهید انجام دهید نفع آخرت را منظور خواهید داشت، به طوری که اگر نفع اخروی نداشته باشد انجام نخواهید داد، هر چه باشد. همین حال را تا شب، وقت خواب ادامه خواهید داد
✔و وقت خواب، چهار پنج دقیقه ای در کارهایی که روز انجام داده اید فکــــــر کرده، یکی یکی از نظر خواهید گذرانید.
✔هر کدام مطابق رضای خدا انجام یافته شکـــــری بکنید. و هر کدام تخلف شده استغفـــــاری بکنید. این رویه را هر روز ادامه دهید. این روش اگر چه در بادی حال سخت و در ذائقه نفس تلخ می باشد ولی کلید نجات و رستگاری است.

اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم….

اسوه تقوا - قسمت دوم و پایانی

دورى از اختلاف‏هاى جناحى

حضرت رضا(علیه السلام) خطاب به عبدالعظيم حسنی می فرمایند:
سلام مرا به دوستانم برسان و به آنان بگو: أن لا يجعَلوا للشيطان على أنفسهم سبيلاً، و مُرهُمْ بالصدق في الحديث و أداء الأمانة، و مُرْهُم بالسكوتِ و تركِ الجدال فيما لا يعنيهم، و إقبالِ بعضهم على بعض و المزاورة، فإنّ في ذلك قربة إليّ، و لا يشتغلوا انفسهم بتمزيق بعضهم بعضاً، فإنّي آليت على نفسي أنّه مَن فعَل ذلك و أسخَط وليّاً من أوليائي دعوت اللّه ليعذّبه في الدنيا أشدّ العذاب و كان في ال‏آخرة من الخاسرين، و عرِّّفهم أنّ اللّهَ قَد غفر لمحسِنهم و تجاوزَ عن مُسِيئِهم إلاّ مَن أشرَك به أو آذى‏ وليّاً مِن أوليائي، أو أضمر له سوءاً؛ فإنّ اللّه لا يغفر له حتى يرجع عنه فإن رجع و إلاّ نزَع روح الإيمان عن قلبه و خرَج عن ولايتي، و لم يكن له نصيباً فى ولايتنا و أعوذ باللّه من ذلك؛(26)
براى شيطان در دلهاى خود راهى باز نكنند و امر كن آنان را به راست‏گويى و اداى امانت و سكوت و ترك جدال و كشمكش در كارهاى بيهوده. و به آنان امر كن با همديگر آمد و شد و همكارى و دوستى كنند؛ زيرا اين كارها باعث نزديكى به من است. و خود را مشغول نكنند به درگيرى و كوبيدن همديگر؛ كه من با خود پيمان بسته‏ام كه هر كس مرتكب اين گونه كارها شود و يا يكى از دوستانم را مورد خشم و غضب قرار دهد، از خدا بخواهم تا وى را در دنيا به سخت‏ترين عذاب گرفتار سازد و در آخرت از زيان‏كاران خواهند بود.
دوستان مرا متوجه كن كه خداوند نيكوكارانشان را آمرزيده و از بدكارانشان درگذشته است، مگر كسى كه شرك بورزند يا يكى از دوستان مرا برنجاند و آزار دهند يا درباره او نقشه و توطئه‏اى در نظر گيرد كه به راستى خدا چنين كسى را نمى‏آمرزد، مگر از راه زشت خود برگردد. و اگر دست از اين كار برندارد، خداوند روح ايمان را از دلِ او بگيرد و از ولايت من بيرون شود و در دوستى ما اهل‏بيت هم بى‏بهره ماند. به خدا پناه مى‏برم از چنين لغزش‏هايى!

صفحات: 1· 2

اسوه تقوا - قسمت اول

بررسى روايات اخلاقى - اجتماعى حضرت عبدالعظيم حسنى(علیه السلام)

از اساسى‏ترين توصيه‏هاى قرآن كريم، سفارش به تقوا و تهذيب بوده، و آيات فراوانى در اين باره نازل شده است؛ گاه يك آيه، دو بار بر تقوا تأكيد دارد.(1)
مكتب انسان‏ ساز انبيا(علیهم السلام) اين امتياز را دارد كه به كلى‏گويى نمى‏پردازد، بلكه اسوه‏هاى عينى و نمونه‏هاى خودساخته‏اى را ارائه مى‏دهد؛ چنان كه با بسيارى از چهره‏هاى خودساخته و شاخص در قصه‏هاى قرآن كريم آشنا مى‏شويم.
سيد الكريم عبدالعظيم حسنى، نمونه زيبايى از اسوه‏هاى علم و عمل در اين مكتب توحيدى است. با تأسف بسيار بايد گفت كه در عصر او و دوران پس از او شرايطى فراهم نشد تا فضايل امثال ايشان ثبت گردد. از اين رو ،بسيارى از مكارم عالى اخلاقى اين سيد كريم، از حافظه تاريخ محو شده، لذا اكنون ناگزيريم به اشارات تذكره‏نويسان بسنده كنيم و يا با بهره‏گيرى از روايات مسندش، دغدغه‏هاى علمى و عملى و سمت و سوى سيره اخلاقى‏اش را بررسى كنيم. اى كاش شرايط و زمينه‏هاى كنونى، چند قرن پيش‏تر پديد آمده بود!
در عظمت خُلق عظيم و قلب سليمِ اين سيد كريم همين بس كه امامان معصوم معاصرش و تمامى تذكره‏نويسان، او را ستوده‏اند و تاريخ‏نگارانِ دوست و دشمن حتى يك مورد انحراف و اعوجاج و يك نقطه سياه در زندگانى‏اش نيافته‏اند و در طول تاريخ، او را به جلالت قدر ستوده‏اند.
ابو حمّاد رازى گويد:
در شهر سامرا به محضر امام هادى(علیه السلام) رسيدم و از احكام و مسائل حلال و حرام پرسيدم. او مرا پاسخ گفت و به هنگام وداع فرمود: «اى حمّاد، اگر براى تو مشكلى در دين پيش آمد، از عبدالعظيم بن عبداللّه حسنى بپرس و سلامم را به او برسان».(2)

صفحات: 1· 2

سکان دار تشیع

مقدمه

زيارت امامان و امامزادگان، اعلام وابستگی فکری و عاطفی به ايشان است. زيارت پاکان، در زندگی و پس از مرگ، فرياد محبت و ولايت است و آثار تربيتی، اجتماعی و معنوی فراوانی را برای زائران به ارمغان می آورد. «آمرزش گناهان، ايمنی در روز قيامت، امنيت در برابر آتش جهنم، شفاعت» اينها وعده های الهی است که به زيارت کنندگان قبور امامان وامامزادگان داده شده است.
در روايت آمده است: «هر کس نمی تواند به زيارت مزار ما بيايد قبر برادران دينی صالح ما را زيارت کند.»
البته اين نکته قابل ذکر است که زيارت بدون معرفت وشناخت درست امام و امامزاده و زيارت شونده، مايه محروميت از فيض فراوان و الطاف زيارت شونده است.

در بيان فضائل حضرت عبدالعظيم(علیه السلام)

يکي ازمحدثين جليل القدر و بزرگواري که درخدمت ائمه معصومين بوده واز محضر ايشان تحديث مي کرده، حضرت عبدالعظيم بن عبدالله بن علي بن الحسن بن زيد بن الحسن بن علي بن ابيطالب(علیه السلام) است. اين سيد شريف بزرگوار از مشايخ حديث و از زهاد و عباد زمان خود بود.
با مراجعه به کتب رجالي واحاديث نقل شده از ايشان، درمي يابيم که وي به محضر سه نفر از ائمه معصومين(علیهم السلام) رسيده واز آن بزرگرواران نقل حديث کرده:
حضرت رضا(علیه السلام)
حضرت جواد(علیه السلام)
حضرت هادي(علیه السلام)
البته در زمان حضرت موسي بن جعفر(علیه السلام) نيز در قيد حيات بوده و با عده کثيري از اصحاب آن حضرت معاشرت داشته و لکن محضر ايشان را درک نکرده است .
از اخبار منقوله به طور وضوح استفاده ميگردد که وي مورد مهر و علاقه ومحل اطمينان و اعتماد ائمه اطهار(علیهم السلام) بوده است. براي نمونه دو روايت در بيان فضائل حضرت عبدالعظيم مي آوريم :
1. صاحب بن عباد در رساله خود بيان کرده: ابوحامد رازي گويد : خدمت حضرت هادي(علیه السلام) رسيدم و از آن جناب مسائلي پرسيدم هنگامي که اراده کردم ازمحضر مقد‌سش بيرون شوم فرمود: هرگاه مشکلا تي برايت پيشامد کرد آنها را از عبدالعظيم حسني بپرس وسلام مرا هم به او برسان.
2. درامالي شيخ صدوق ضمن حديث «عرض دين» آمده وقتيکه حضرت عبدالعظيم خدمت امام هادي(ع) مشرف شد و عقائد خود را اظهار نمود امام فرمود: تو از دوستان حقيقي ما هستي .
اين حديث مارا کفايت ميکند تا به فضايل و مقامات حضرت عبدالعظيم پي ببريم چرا که شيعه ومحب واقعي اهل بيت(علیهم السلام) بودن مقامي است که هرکس به آن نائل نميشود .
در حالات عبدالعظيم در رسالة صاحب بن عباد اين گونه آمده:
عبدالعظيم درامور دين آگاه ومطلع، و به مسائل مذهبي و احکام قرآن بخوبي آشنا بوده وحقائق ديني را درک ميکرده و به عقل و توحيد که مذهب اهل حق است اعتقاد داشت .
عبدالعظيم حسني کتب و تأليفاتي هم دارد که از آن جمله کتابي است، که به «يوم و ليله [i]» نامگذاري کرده بود عده اي از بزرگان شيعه و مشايخ حديث وروايت از وي أخذ حديث کرده اند.
عبدالعظيم از سلطان وقت بيمناک وانديشمند بود، اوخائفاًَ درشهرها گر دش ميکرد و خود را قاصد و پيک سلطان به مردم معرفي ميکرد، در اين هنگام که او در شهرها ازترس عمال خليفه وقت در سير بود، وارد شهر ري شد و در محله ساربانان به منزل يکي از شيعيان در «سکه الموالي» ساکن گرديد. روزها درسرداب اين منزل به سر ميبرد شبها را به نماز و روزها را به روزه ميگذرانيد.
در اين موقع که در اين خانه مخفي بود گاهي به طور ناشناس از خانه خارج ميشد و قبري را که اکنون در مقابل قبر او قرار گرفته زيارت ميکرد و در بين آن منزل و قبر نيز راهي فاصله شده بود، وي اظهار مي داشت که اين متعلق به يکي از فرزندان موسي بن جعفر(علیه السلام) است.
در اين هنگام خبر ورود عبدالعظيم حسني به گوش شيعيان رسيد ودوستان و محبان اهل بيت(علیهم السلام) از ورود او آگاه گرديدند، اکثر آنها با او آشنا شدند و با وي رفت و آمد کردند.

ثواب زيارت

در هزاره اخير تاريخ اسلام مزار حضرت عبدالعظيم زيارتگاه بسياری از شيعيان بوده و سال به سال بر شمار آنان افزوده شده است، اين توجه سرچشمه های متعددی دارد که می توان تأکيد و سفارش پيشوايان معصوم را از عوامل مهم آن دانست:
صاحب بن عباد گويد: مردي از اهل ري خدمت امام هادي(علیه السلام) رسيدو حضرت به او فرمود: در کجا بودي و از کجا آمدي؟ عرض کرد: به زيارت حضرت سيدالشهدا(علیه السلام) رفته بودم حضرت فرمود: آگاه باش اگر عبدالعظيم حسني را که در شهر شما مدفون است زيارت ميکردي مثل اين بود که حضرت ابي عبدالله الحسين(علیه السلام) را زيارت کرده باشي [ii].
نمونه اي از اخبار و روايات حضرت عبدالعظيم (علیه السلام):
• حضرت رضا(علیه السلام) فرمود: مؤمن کسي است که هرگاه نيکي کند از عمل خود خوشوقت گردد وهرگاه از او عمل بدي سر زد استغفار و بازگشت کند مسلمان کسي است که مسلمين از دست و زبان او در آسايش بسر برند از ما نيست آن کسي که همسايگان ازشرور و فساد آن در امان نباشند.
(عيون الاخبار- باب ما جاء عن الرضا(علیه السلام) من الاخبار المجموعه الحديث)
• عبدالعظيم حسني از حضرت جواد از پدرش و او از جدش روايت کرده که فرمود: از حضرت صادق(علیه السلام) شنيدم ميفرمود:سرپيچي از فرمان و دستورات و پدر و مادر از گناهان بزرگ است زيرا خداوند «عاق» را ستمگر بدبخت معرفي فرموده و او را به سخت ترين عذاب و شکنجه وعده داده است. (علل الشرايع- الباب 229 الحديث 2)
برای دستيابی به مجموعه احاديث نقل شده توسط حضرت عبدالعظيم می توانيد به مسند حضرت عبدالعظيم نوشته آقای عزيزالله عطاردی مراجعه کنيد.

آرميدگان بارگاه

به جز امامزاه همزه بن موسی بن جعفر(علیه السلام) که پيش از حضرت عبدالعظيم در آن مکان دفن گرديده بود وهمانطور که گفتيم حضرت عبدالعظيم قبر وی را زيارت ميکرده، صدها شخصيت ارزنده و فرهيخته دينی و فرهنگی در جوار حضرت در خاک آرميده اند و در سايه لطفش متنعم و آسوده اند که ما در اين مختصر نام چند تن از اين سادات بزرگوار وعالمان دينی را ياد ميکنيم.

امامزاده طاهر

وی از نوادگان امام سجاد(علیه السلام)می باشد ونسب وی با هشت واسطه به آن حضرت منتهی می گردد. در مقام معنوی او اين گونه آمده که جسد وی تا سالها پس از ارتحال ايشان، سالم مانده (همانگونه که در زيارتنامه ايشان می خوانيم).

ابوالفتح رازی

از مکتب اين مفسر فرزانه، انديشمندانی چون ابن شهر آشوب و منتجب الدين علی بن بابويه برخاسته اند. تفسير «روض الجنان و روح الجنان» از اوست.

ميرزا محمد علی شاه آبادی

از مکتب عرفانی و روحبخش او، فرزانه ای چون امام خمينی(قدس سره) بر عالم اسلام تقديم شد.